En nu er nog zes steengoede ideeën in de race zijn voor de ASN Bank Wereldprijs, wordt het spannend!
In augustus meldden ruim 200 Nederlandse start-ups zich – gewapend met een duurzaam idee – bij ASN Bank voor hun jaarlijkse start-up competitie: de ASN Bank Wereldprijs. Verschillende voorronden volgden en het ene na het andere idee moest het veld ruimen. Inmiddels zijn er nog zes inspirerende ideeën in de race en nadert de finale met rasse schreden. Wie gaat er straks vandoor met de eeuwige roem, een mooi geldbedrag én dus de mogelijkheid om dat inspirerende idee succesvol te laten groeien?
Inkt uit koffie
De start-up CaffeInk is één van de zes finalisten van de ASN Bank Wereldprijs en dus gezegend met een flinke dosis spanning. Want is het idee om pigmenten te maken uit koffiedik goed genoeg om er straks met de hoofdprijs vandoor te gaan? De tijd zal het leren. Wat ondertussen wel vaststaat, is dat CaffeInk een bijzonder uniek en innovatief idee heeft. We vroegen Eline Leising, één van de oprichters van CaffeInk, hoe dat idee is ontstaan. “Tijdens een summerschool gericht op duurzaamheid en ondernemerschap,” zo vertelt ze. “Bij de start gebruikten we veel brainstormtechnieken, waarbij we met markers onze ideeën op post-its schreven. We vroegen ons af hoe duurzaam de inkt in deze markers eigenlijk was. Een korte literatuurstudie leerde ons dat er in de inkt- en kleurstoffenmarkt al lang geen innovatie heeft plaatsgevonden en dat het inktproductieproces zeer vervuilend is. Op zoek naar een alternatief kwamen we ineens op het idee om koffiedik in te zetten vanwege de donkerbruine (ouderwetse inkt-)kleur. Hier bleek nog weinig informatie over bekend te zijn en zodoende startte ons onderzoeksproject.”
Het mondde uit in een alternatieve, duurzamere methode om bruine inkt te maken. “Kleurstoffen die op dit moment in donkergekleurde inkt en verf worden toegepast zijn zogenaamde ‘carbon blacks’ (zwarte koolstoffen). Deze stoffen worden geproduceerd door de onvolledige verbranding van zware aardolie producten, zoals koolteer. Het zijn synthetische stoffen, die (in grote hoeveelheden) schadelijk zijn voor onze gezondheid. Ze worden op dit moment geproduceerd in Azië (China en India) onder slechte werkomstandigheden. Ons proces verschilt hiervan op drie punten. Ten eerste maken wij gebruik van een afvalstof als grondstof (koffiedik) waarvan enorm veel voorradig is. Koffie is de meest gedronken drank ter wereld en met deze consumptie produceren we wereldwijd drie Eiffeltorens aan koffieafval (in gewicht) per dag. Dit koffiedik wordt nu verbrand, gecomposteerd of vergist, waarbij veel waarde verloren gaat. Ons proces heeft zodoende een heel andere uitgangspositie: wij verwaarden koffiedik terwijl de kleurstoffen die wij vervangen, geproduceerd worden tijdens de productie van zware aardolieproducten. Ten tweede produceren wij onze kleurstoffen lokaal en zoeken wij lokale afnemers voor toepassing van deze kleurstoffen. Zodoende verminderen we het transport van de synthetische kleurstoffen die nu uit India en China worden gehaald. Ons productieproces is tenslotte veel schoner en efficiënter dan de huidige kleurstofproductie in China en Azië en er komen geen giftige stoffen bij vrij.”
Voor CaffeInk is het nu zaak om op te schalen. En dat vraagt om kapitaal en de juiste connecties. De ASN Bank Wereldprijs kan op die twee fronten het verschil maken. “Door het winnen van de ASN Bank Wereldprijs zou ons idee meer bekendheid krijgen en dat is belangrijk, aangezien we een geheel nieuwe keten gaan opzetten voor hoogwaardig hergebruik van koffiedik, waarbij we veel partners nodig hebben,” aldus Leising.
UnPlastic
Het enige wat CaffeInk op dit moment nog scheidt van die overwinning zijn vijf andere finalisten, waaronder UnPlastic, een idee van de start-up Outlander Materials. UnPlastic is een geheel nieuw verpakkingsmateriaal dat gemaakt wordt uit afvalwater van brouwerijen, plasticvrij en volledig composteerbaar is. “UnPlastic lijkt veel op een dun, flexibel plastic folie en voelt een beetje zoals het plastic dat gebruikt wordt in zakjes met een zipsluiting,” vertelt Lori Goff, oprichter van Outlander Materials aan Scientias.nl.
Het materiaal kan zich op veel gebieden meten met plastic, maar is aanzienlijk duurzamer. Zo wordt het in tegenstelling tot ‘gewoon’ plastic niet gemaakt van aardolie, maar van afvalwater dat overblijft na de productie van bier. Daarnaast is het goed afbreekbaar. “Onderzoek van twee onafhankelijke organisaties heeft aangetoond dat de materialen waarvan UnPlastic is gemaakt onder ideale omstandigheden in 3 tot 5 maanden vergaan.” Ter vergelijking: ‘gewoon’ plastic vergaat helemaal niet. Het is wat Goff betreft het meest veelbelovende aspect van dit nieuwe materiaal. “Plastic dat gebruikt wordt om voedsel te verpakken wordt – ondanks dat het technisch gezien gerecycled kan worden – vaak niet gerecycled en belandt uiteindelijk op de vuilnishoop of in het milieu, waar het uiteenvalt in microplastics. Om dat te voorkomen, ontwikkelen we UnPlastic zo dat het niet aan ideale, maar aan echte omstandigheden is aangepast. We hebben ons echt gefocust op het ontwerpen van een materiaal dat in het milieu wordt afgebroken, zonder dat het in microplastics uiteenvalt. Dus hoewel het – afhankelijk van de omgevingsomstandigheden – een paar maanden tot een paar jaar kan duren voor het materiaal vergaat, zal het in ieder geval geen decennia of eeuwen in beslag nemen.”
Ook voor UnPlastic zou het winnen van de ASN Bank Wereldprijs een groot verschil maken. “Het zou ons veel dichter bij een wereld brengen waarin er veel minder onnodig plastic voor eenmalig gebruik wordt toegepast. Het biedt ons het kapitaal om meer onderzoek te doen dat nodig is om de productie van UnPlastic op te schalen en geeft ons – en dat is onbetaalbaar – toegang tot nieuwe netwerken.”
Doel
Beide start-ups hebben met hun idee een duidelijk doel voor ogen. “Wij willen laten zien dat bier de wereld kan veranderen,” grapt Goff. “We hopen een alternatief te kunnen bieden voor situaties waarin een onverwoestbaar materiaal als plastic niet echt nodig is. Voedsel en andere producten hebben slechts verpakkingsmateriaal nodig gedurende de periode waarin zij zelf meegaan, dus we hopen met name in die behoefte te kunnen voorzien.” CaffeInk streeft – weliswaar op een heel eigen manier – eveneens naar een wereld waarin afval meer gewaardeerd wordt. “Onze missie is om iedereen op een duurzame manier koffie te laten drinken en op een tastbare manier met circulaire economie in aanraking te laten komen,” vertelt Leising. “Slechts 1% van de oorspronkelijke koffieboon komt terug in jouw dagelijkse kopje koffie. Door tastbaar te maken wat er mogelijk is met een alledaags product als koffie komt de circulaire economie dichtbij consumenten. Daarnaast is het concept niet alleen in Nederland, maar ook daarbuiten goed opschaalbaar, aangezien er over de hele wereld koffie gedronken wordt.”
Ptthee, Circular Coffee Collective en Twenty
De jury krijgt er nog een hele kluif aan om de winnaars te kiezen. Naast CaffeInk en UnPlastic zijn er namelijk nog vier goede ideeën in de race. Ptthee, bijvoorbeeld. Deze start-up wil bijdragen aan het herstel van de biodiversiteit in Nederland én lekkere kruidenthee produceren. En wel door in samenwerking met Nederlandse boeren inheemse bloemen en kruiden in te zaaien. En dan is er nog Circular Coffee Collective: een collectief van koffie-, thee- en cacaobedrijven dat de circulaire economie wil laten starten in de koffiecorner van elke bedrijf. De start-up kijkt daartoe – onder het motto: ‘Samen, en niet alleen, krijgen we die circulaire economie voor elkaar’ – hoe het afval in elke schakel van de productie kan worden aangepakt. De vijfde kanshebber is Twenty: een start-up die zich realiseerde dat in alle vloeibare huishoudelijk en cosmetische artikelen zo’n 80% water zit en nu shampoocapsules heeft ontwikkeld die alleen de overige 20% van de ingrediënten herbergen en waar je thuis water aan toe moet voegen. Zo worden verpakkingsmateriaal en transportemissies bespaard. En dan is er nog WijkEnergieWerkt: een wijkinstallatiebedrijf dat de energietransitie dichterbij wil brengen en waar mensen uit de wijk – tegen een salaris en winstpercentage – werken aan de verduurzaming van hun eigen wijk.
Op 13 november wordt in Amsterdam tijdens een feestelijke avond de winnaar van de ASN Bank Wereldprijs 2019 bekend gemaakt. Die winnaar krijgt 25.000 euro. De tweede en derde prijs zijn respectievelijk goed voor 15.000 en 10.000 euro. Maar niet alleen de jury mag geld verdelen. Ook het publiek – jij dus! – heeft een stem. Laat ‘m hier horen. Het idee met de meeste publieksstemmen krijgt – eventueel boven op de juryprijs – 5000 euro. Het zijn bedragen waarmee de start-ups het verschil kunnen beginnen te maken en hun wilde ideeën werkelijkheid worden. Goff: “We kunnen echt leven in de wereld waar we van dromen.”
Inmiddels zijn de winnaars van de ASN Bank Wereldprijs bekend! Ptthee ging er met de eerste prijs vandoor. De jury was onder de indruk van de missie van Ptthee en het feit dat het een ongelofelijk actueel probleem oplost. Ook het publiek was gecharmeerd van het idee om de biodiversiteit in Nederland in samenwerking met boeren te vergroten en en passant ook nog eens heerlijke kruidenthee op eigen bodem te maken. De publieksprijs was dan ook voor Ptthee, wat betekent dat Ptthee maar liefst 30.000 euro in de wacht sleepte! De tweede prijs – en een bedrag van 15.000 euro – was voor Twenty. Volgens de jury heeft het idee van een shampoocapsule die minder verpakkingsmateriaal en transportkosten vereist echt de potentie om de industrie op zijn kop te zetten. CaffeInk won de derde prijs en 10.000 euro. De jury loofde de innovatiekracht van CaffeInk en het feit dat het project erin slaagt verschillende markten met elkaar te verbinden en zo werkelijk van invloed te zijn op de samenleving.
