Is het ‘placebo-effect’ slechts een mythe?

Sommige mensen slikken bewust placebo-pillen in de veronderstelling dat ze er beter van worden. Maar onderzoekers waarschuwen voor deze riskante ontwikkeling.

Veel mensen geloven dat het nemen van een placebo – een als geneesmiddel voorgeschreven of aangeprezen middel dat geen werkzame stoffen bevat – een krachtig effect kan hebben op het lichaam. Het zou zelfs sommige kwaaltjes kunnen verhelpen. Maar is dat wel zo? Onderzoekers beweren in een opiniërend artikel dat de realiteit vaak heel anders is.

Placebo-effect
Het placebo-effect houdt het idee in dat je kunt herstellen van een ziekte na het nemen van een ‘suikerpil’, simpelweg omdat je hersenen en ons lichaam denken dat we echt behandeld zijn. Maar is dit idee dan slechts een mythe? “Het placebo-effect is echt,” zegt Christopher Maher in gesprek met Scientias.nl. “Het effect is alleen heel erg klein. En zelfs dit kleine effect is alleen van toepassing op bepaalde gezondheidsproblemen. Ik denk dan ook dat mensen deze kwestie eigenlijk verkeerd begrijpen, mede omdat er op dit gebied veel gebrekkig onderzoek is verricht en voorstanders deze dubieuze studies onder de aandacht blijven brengen.”

Beweringen
In een nieuwe studie onderzocht Maher samen met zijn team enkele beweringen over het placebo-effect. En dat is volgens hen hoog nodig. “Gezien de recente pleidooien voor het klinische gebruik van placebo’s, is het tijd om het bewijs te overwegen dat deze beweringen ondersteunt,” zo schrijven de auteurs. De onderzoekers bogen zich bijvoorbeeld over de aanname dat placebo’s echt werken. “Beoordelingen die het placebo-effect op de juiste manier meten, laten zien dat placebo’s meestal slechts een bescheiden effect hebben,” zo is hun conclusie. “Beweringen die stellen dat placebo’s belangrijke klinische effecten teweegbrengen, zijn gebaseerd op twijfelachtige wetenschap. In één geval negeerden de onderzoekers de gegevens van de controlegroep bijvoorbeeld volledig.”

Andere aannames
Ook wordt er gezegd dat placebo’s na verloop van tijd beter zouden werken. Maar ook die bewering verbannen de onderzoekers naar het rijk der fabelen. “Het is onmogelijk om de tijd te manipuleren in een klinische proef,” zeggen ze. “Deze bewering heeft dan ook geen enkele basis.” En als laatste zou de kleur en vorm van een placebo-pil de mate van het placebo-effect beïnvloeden. Een veronderstelling die Mayer verbaast. “Vaak wordt beweerd dat rode placebo-pillen beter werken dan witte,” vertelt hij. “Maar dit idee komt voort uit een onderzoek waarbij mensen niet eens een pil hadden geslikt of aan een gezondheidsprobleem leden. Onderzoekers hadden simpelweg verschillende gekleurde pillen op een rij gezet en vroegen twintig proefpersonen welke gekleurde pil volgens hen het beste zou werken.”

Te koop
Toch zijn er op het internet heel wat placebo-pillen te koop, bijvoorbeeld via Amazon. Mensen kopen bewust dergelijke pillen in de hoop dat het placebo-effect ook op hen van toepassing is. En daar leggen ze soms best wat geld voor neer. “Dergelijke placebo-pillen zijn niet goedkoop,” zegt Mayer. “Op de Australische website kost een potje met 45 placebo-pillen ruim 150 dollar. Dat lijkt me vrij veel geld voor niets.”

“Op de Australische website kost een potje met 45 placebo-pillen ruim 150 dollar”

Mythe
Volgens de onderzoeker is het hoog tijd dat we afscheid nemen van het idee dat placebo’s een krachtig effect hebben. “Dit is echt de belangrijkste bewering om te ontkrachten,” zegt hij. “Het is simpelweg niet waar en dat weten we ook al tientallen jaren. Als wetenschapper erger ik me dan ook als wetenschap van slechte kwaliteit wordt gebruikt om mensen te misleiden. Maar placebo-mythen zijn gevoed en versterkt door mensen die onderzoek overhypen en verkeerd citeren. We zouden dan ook heel voorzichtig moeten zijn hoe we wetenschap precies naar het publiek toe communiceren.”

Gemiste kans
Toch winnen placebo-pillen terrein. Sommigen beweren zelfs dat we placebo’s zouden moeten integreren in de reguliere zorg. Zo is er gesuggereerd dat placebo’s mogelijk als vervangingsmiddel in de medische zorg gebruikt kunnen worden, omdat het placebo-effect daarvoor mogelijk sterk genoeg zou zijn. Maar dat ketsen de onderzoekers af. Hoewel pillen die geen werkzame stoffen bevatten in sommige gevallen inderdaad tot onverwachte resultaten hebben geleid, betekent dit volgens hen niet dat we de kracht ervan moeten overschatten. Voor de meeste patiënten zullen placebo-pillen praktisch geen verschil maken. “Placebo’s zijn eigenlijk een gemiste kans om toegang te krijgen tot een echt medicijn,” stelt Mayer. “Dat is wat me het meeste zorgen baart.”

Volgens Mayer zouden patiënten er goed aan doen om zich niet tot placebo’s te wenden, die soms voor belachelijke prijzen worden aangeboden. “Ze kunnen zich beter laten behandelen met echte, aangetoonde effectieve behandelingen,” zegt hij. Want die zullen volgens de onderzoekers in de meeste gevallen toch echt betere resultaten opleveren.

Bronmateriaal

"Is the 'placebo effect' just a myth?" - University of Sydney (via Scimex)

Interview met Christopher Maher

Afbeelding bovenaan dit artikel: Anna Shvets via Pexels

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd