De cycloon sluit zich aan bij zes andere stormen op de zuidpool van de gasreus.
Jupiter heeft er een nieuwe cycloon bij. Het gaat om een wervelstorm ter grootte van de staat Texas op de zuidpool van de gasreus. De enorme storm werd ontdekt door ruimtevaartuig Juno tijdens zijn 22e scheervlucht. Onderstaande afbeelding werd gemaakt terwijl Juno op slechts 3500 kilometer boven Jupiters wolkendek zweefde.
Cyclonen
Toen Juno in 2016 bij Jupiter aankwam, ontdekte de sonde dat er krachtige orkanen op de gasreus woedden. Zo trof Juno gigantische cyclonen aan rond de polen van Jupiter: negen in het noorden en zes in het zuiden. Die orkanen worden – net als de krachtige straalstromen op de planeet – al een tijdje waargenomen. Onderzoekers zijn namelijk erg geïnteresseerd in dit soort verschijnselen. Want zijn dit net als hun aardse broers en zussen tijdelijke fenomenen die zich gedurende enkele weken ontwikkelen en vervolgens wegebben, of blijven ze veel langer bestaan?
Patroon
Na elke scheervlucht van Juno langs Jupiter druppelde meer informatie over deze bijzondere stormen binnen. Onderzoekers kwamen er bijvoorbeeld achter dat een vijftal cyclonen in een vast patroon rond een centrale storm op de zuidpool wervelt. Maar nu blijkt dat een nieuwe storm zich bij deze club heeft gevoegd. “Uit de gegevens van Juno blijkt dat er een zeshoekige opstelling rondom de centrale storm is ontstaan,” zegt onderzoeker Alessandro Mura. Deze nieuwe storm is nu nog iets kleiner dan zijn broers, maar het is goed mogelijk dat hij groeit. “Misschien zullen toekomstige scheervluchten onthullen dat de cycloon net zo groot is geworden als de andere,” voorspelt Mura. De windsnelheden in de nieuw ontdekte cycloon kunnen namelijk wel oplopen tot een onstuimige 362 kilometer per uur, vergelijkbaar met de windsnelheden in de andere cyclonen.
De onderzoekers ontdekten de nieuwe cycloon tijdens een redelijk riskante manoeuvre. “We realiseerden ons dat de baan waar Juno zich in bevond de sonde in schaduw van Jupiter zou brengen,” vertelt onderzoeksleider Scott Bolton. “Dit kan ernstige gevolgen hebben, aangezien Juno op zonne-energie werkt. Geen zonlicht, betekent geen stroom en dat zou inhouden dat Juno doodvriest.” De onderzoekers probeerden methoden te bedenken om energie te besparen en de sonde warm te houden. Uiteindelijk kwamen ingenieurs met een efficiënte oplossing op de proppen die de sonde uit de schaduw duwde. En dat leverde dus ook nog eens een prachtige nieuwe ontdekking op.
De Juno-ruimtesonde draait al sinds 2016 rond de grootste planeet van ons zonnestelsel. De sonde cirkelt rond de planeet in een ovaalvormige baan en scheert ongeveer één keer in de 53 dagen langs. Tijdens zijn missie heeft het vaartuig al heel wat informatie over Jupiter verzameld. Zo weten we ondertussen bijvoorbeeld al veel meer over de kern, compositie, magnetosfeer en polen. Bovendien levert het regelmatig prachtige foto’s af van het wolkendek van Jupiter en zijn turbulente stormen. En de komende tijd zal dat nog wel even zo doorgaan. Oorspronkelijk zou de Juno-missie op 20 februari 2018 eindigen, waarna Juno in de atmosfeer van Jupiter moest verbranden. Maar aangezien Juno zich in een hogere baan rond Jupiter bevindt, ontvangt de ruimtesonde minder straling. En dit heeft een gunstig effect op de levensduur van de instrumenten. Hierdoor kan de missie verlengd worden tot en met 2021 en krijgen astronomen de kans om meer gegevens over de gasplaneet te verzamelen.
Inzicht
De bevindingen uit de studie werpen nieuw licht op de cyclonen van turbulent Jupiter. “Deze cyclonen zijn nieuwe fenomenen die nog niet eerder zijn gezien of voorspeld,” zegt onderzoeker Cheng Li. “Dit geeft ons nieuw inzicht in hoe de atmosferen van gigantische planeten werken. Dankzij observaties en computersimulaties beginnen we dit nu steeds beter te begrijpen. Toekomstige scheervluchten van Juno zullen ons meer informatie verschaffen over hoe de cyclonen bijvoorbeeld in de loop van de tijd evolueren.”
De bekendste storm op Jupiter blijft toch de Grote Rode Vlek; een anticycloon 22 graden ten zuiden van de evenaar op de gasreus. De storm is ongetwijfeld één van de oudste stormen in ons zonnestelsel. De eerste keer dat de storm werd waargenomen, was in 1665. Vervolgwaarnemingen in de jaren zeventig – door Voyager 1 en Voyager 2 – onthulden dat het om een orkaan-achtig wervelfenomeen (een vortex) gaat dat door een roodkleurig wolkendek aan het zicht onttrokken wordt. Hoewel het even leek dat deze storm uiteenviel en mogelijk binnenkort het loodje zou leggen, veegden onderzoekers die theorie onlangs van tafel; de Grote Rode Vlek dreigt helemaal niet te verdwijnen en heeft nog heel wat mooie jaren voor de boeg.
