Jupiter rommelt al zeker 215 miljoen jaar met ons klimaat

En doet dat ook nog eens zeer consistent.

Onderzoekers weten al lang dat de andere planeten in ons zonnestelsel – en dan met name de zware Jupiter en nabije Venus – van invloed zijn op de baan die de aarde rond de zon trekt. Zo heeft onderzoek uitgewezen dat de zwaartekracht van Jupiter en Venus ervoor zorgt dat de baan van de aarde elke 405.000 jaar verandert van vrijwel perfect rond naar iets ovaalvormig.

50 miljoen jaar
Met behulp van wiskundige berekeningen hebben onderzoekers vastgesteld dat die veranderingen al zeker 50 miljoen jaar op rij plaatsvinden. Maar het is lastig om met die berekeningen iets te zeggen over de periode ervoor.

Sedimenten
In het blad Proceedings of the National Academy of Sciences schrijven onderzoekers nu echter dat ze tastbaar bewijs hebben gevonden dat de baan van de aarde al zo’n 215 miljoen jaar op de hierboven beschreven wijze verandert. De onderzoekers baseren die conclusie op meer dan 500 meter lange sedimentkern die in een nationaal park in Arizona is opgeboord. Deze kern is opgebouwd uit laagjes sediment die tot wel 250 miljoen jaar geleden door rivieren zijn afgezet. Deze laagjes sediment onthullen hoe warme en drogere perioden elkaar afwisselden. Bovendien zitten er tussen de sedimentlagen zo af en toe laagjes vulkanisch as die gebruikt kunnen worden om de sedimentlagen te dateren.

Verzachten of versterken
Op basis van deze sedimentkern – en enkele andere sedimentkernen die op andere plekken in de VS zijn opgegraven – kunnen de onderzoekers dan ook concluderen dat veranderingen in de baan van de aarde van invloed zijn geweest op het aardse klimaat. Daarbij moet worden opgemerkt dat die veranderingen in de baan van de aarde geen klimaatverandering veroorzaken, maar door kortere cycli ingegeven klimaatveranderingen (zie kader) hooguit wat verzachten of versterken.

Het aardse klimaat verandert onder invloed van planetaire bewegingen. Zo is er naast de 405.000 jaar durende cyclus waarin de eccentriciteit van de omloopbaan van de aarde verandert, ook nog een 100.000 jaar lange cyclus waarin iets soortgelijks gebeurt. En er is een 41.000 jaar lange cyclus waarin de hoek die de as van de aarde ten opzichte van haar omloopbaan iets verandert. En dan is er nog een 21.000 jaar lange cyclus waarin de as van de aarde – overdreven gezegd – wat wiebelt. Al die veranderingen zijn van invloed op de hoeveelheid zonne-energie die het noordelijk halfrond – waar het meeste landoppervlak zich bevindt – gedurende het jaar bereikt.

Misschien vraag je je af in welk deel van de 405.000 jaar lange cyclus we ons nu bevinden. Momenteel is de baan van de aarde vrijwel rond. Maar daar merken we eigenlijk weinig van. “Het bungelt onderaan de lijst met veel andere zaken die op een voor ons waarneembare tijdschaal van invloed kunnen zijn op het klimaat,” aldus onderzoeker Dennis Kent. Maar dat maakt de bevindingen niet minder interessant. “Wetenschappers kunnen de veranderingen in het klimaat, het milieu, onder dinosaurussen, zoogdieren en fossielen wereldwijd nu op heel precieze wijze linken aan deze 405.000 jaar lange cyclus.”