Kan kunstmatige intelligentie mysteries van oude meesterwerken oplossen?

Een nieuw ontwikkeld algoritme moet verborgen details in schilderijen aan het licht brengen.

Steeds vaker vertrouwen we belangrijke taken toe aan kunstmatige intelligentie. En misschien dat binnenkort een slimme computer ook wel mysteries van oude meesterwerken weet op te lossen. Dat is althans de hoop van onderzoekers. Zij ontwikkelden een nieuw algoritme waarmee wetenschappers röntgenfoto’s van schilderijen scherper kunnen krijgen, zodat we beter kunnen zien wat er achter het zichtbare oppervlak schuil gaat.

Oude man in uniform
Het komt nog weleens voor dat er achter een bekend schilderij een hele andere schildering schuilgaat. Bijvoorbeeld achter de ‘Oude man in militair uniform’ van Rembrandt. Al in de jaren zestig werd duidelijk dat er iets onder dit schilderij verstopt zat. Maar pas enkele jaren geleden wisten onderzoekers met behulp van moderne technieken de onderliggende afbeelding bloot te leggen.

Het Lam Gods
In de studie bogen de onderzoekers zich over het wereldberoemde schilderij De aanbidding van het Lam Gods. Dit is een groot, op hout geschilderd kunstwerk van de hand van de gebroeders Van Eyck. Het Gentse altaarstuk bestond oorspronkelijk uit twaalf panelen. De twee vleugelsecties – elk oorspronkelijk gemaakt van vier panelen – zijn aan beide kanten beschilderd. Door de tand des tijds heeft het schilderij echter heel wat beschadigingen op gelopen. Bovendien is het schilderij in de jaren veertig door de Nazi’s in beslag genomen.

Het schilderij De aanbidding van het Lam Gods. Het paneel linksonder is een eeuw geleden gestolen. Afbeelding: Saint-Bavo’s Cathedral, www.lukasweb.be – Art in Flanders; photo Hugo Maertens.

Röntgenfoto’s
Een waardevol hulpmiddel bij het onderzoeken en herstellen van schilderijen zijn röntgenfoto’s. Dieperliggende verflagen kunnen hierdoor geopenbaard worden, bijvoorbeeld als de schilder naderhand nog iets aan het kunstwerk heeft aangepast. Ook kan het inzicht geven in de technieken die een kunstenaar heeft gebruikt. De röntgenstralen brengen echter elke streek aan het licht, wat zowel handig, als lastig is. Zeker als een kunstwerk aan beide zijden beschilderd is, of op plekken waar een kunstenaar over iets heen heeft geschilderd. Hierdoor is het soms een behoorlijke uitdaging om uit al die verflagen wijs te worden.

Kunstmatige intelligentie
Maar daar hebben onderzoekers nu met behulp van kunstmatige intelligentie een oplossing voor bedacht. Het nieuw ontwikkelde algoritme kan namelijk helpen om warrige röntgenfoto’s duidelijker te krijgen. Om na te gaan of het algoritme werkt, probeerden de onderzoekers deze uit op het aan beide zijden beschilderde kunstwerk De aanbidding van het Lam Gods. En met een geslaagd resultaat. Zo lukte het de onderzoekers om het schilderij in twee duidelijke en heldere beelden op te delen.

Beter begrijpen
Gehoopt wordt dat het algoritme onderzoekers in staat stelt om oude schilderijen beter te begrijpen en dat het experts helpt bij het beschermen en herstellen van oude meesterwerken. Ook hopen de onderzoekers dat het nieuwe kansen biedt voor onderzoek. “De methode toont aan dat kunstmatige intelligentie gebruikt kan worden om uitdagingen tijdens kunstonderzoek te lijf te gaan,” zegt onderzoeker Miguel Rodrigues. “We willen daarnaast proberen om verborgen details in een schilderij onthullen, zoals bijvoorbeeld eerder opgetekende schetsen.”

Wat betreft Het Lam Gods? “De nieuwe beelden zullen helpen om de technieken van de gebroeders Van Eyck beter te begrijpen,” zegt onderzoeker Hélène Dubois, “en de veranderingen die in de loop van de tijd op dit unieke meesterwerk zijn aangebracht.”

Bronmateriaal

"AI uncovers new details about Old Master paintings" - UCL (via EurekAlert)

Afbeelding bovenaan dit artikel: Saint-Bavo's Cathedral, www.lukasweb.be - Art in Flanders; photos: Hugo Maertens (interior view; Adam & Eve), Dominique Provost (exterior view), KIK-IRPA (x-ray).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd