Het aantal diersoorten waarin nieuwe coronavirussen kunnen ontstaan, blijkt veel groter dan gedacht.
De huidige coronacrisis heeft ons behoorlijk opgeschrikt. Want het noodlottige voorval in Wuhan heeft velen doen afvragen hoe groot de kans eigenlijk is dat er een coronavirus opduikt én overspringt naar de mens. In een nieuwe studie, gepubliceerd in het vakblad Nature Communications, hebben onderzoekers zich over die prangende vragen gebogen. En daaruit blijkt dat we de uitbraak van een compleet nieuw coronavirus zwaar hebben onderschat.
Nieuwe coronavirussen
De eerste vraag is natuurlijk hoe nieuwe coronavirussen precies het levenslicht zien. “Nieuwe coronavirussen ontstaan wanneer twee verschillende stammen hetzelfde dier infecteren,” legt onderzoeksleider Maya Wardeh uit. “Hierdoor wordt het virale genetische materiaal gerecombineerd. Ons begrip van hoe vatbaar verschillende dieren zijn voor verschillende coronavirussen is beperkt. Maar dergelijke informatie zou inzicht kunnen verschaffen in waar virale recombinatie plaatsvindt.”
Kunstmatige Intelligentie
De onderzoekers hebben gepoogd die kenniskloof te overbruggen door met behulp van ‘machine learning’ op zoek te gaan naar specifieke zoogdieren waarin nieuwe coronavirussen het makkelijkst kunnen ontstaan. En dat is heel belangrijk. Want door te voorspellen welke dieren mogelijk de bron zijn van een toekomstige uitbraak van een nieuw coronavirus, kunnen we het risico dat het coronavirus daadwerkelijk naar de mens overspringt, beperken. In de studie analyseerden de onderzoekers onder andere de soorten die al eerder bij uitbraken betrokken zijn, zoals de Kleine hoefijzerneus, loewak en schubdierachtigen.
Zoogdiersoorten
De bevindingen zijn tamelijk verontrustend. Want de onderzoekers komen tot de conclusie dat het aantal diersoorten waarin nieuwe coronavirussen kunnen ontstaan, veel groter is dan gedacht. Zo schatten de onderzoekers dat er bijvoorbeeld 40 keer meer zoogdiersoorten bestaan die kunnen worden geïnfecteerd met een diverse reeks coronavirusstammen dan voorheen bekend was. De onderzoekers vermoeden dat de loewak en de Kleine hoefijzerneus bijvoorbeeld respectievelijk 32 en 68 verschillende coronavirussen herbergen. Het team ging nog een stap verder door de betreffende gastheren te identificeren waarin een recombinatie zou kunnen plaatsvinden. En daaruit blijkt dat er mogelijk 30 keer meer gastheersoorten zijn die nieuwe coronavirussen herbergen dan gedacht, waaronder katten, egels en konijnen. Opmerkelijke nieuwe gastheren zijn onder andere de kameel, de groene meerkat, en de vleermuis Scotophilus kuhlii.
Het betekent dat de potentiële omvang en de kans op een uitbraak van een compleet nieuw coronavirus – afkomstig van wilde én gedomesticeerde dieren – zwaar onderschat wordt. “Gezien het feit dat coronavirussen vaak recombinaties ondergaan wanneer ze een gastheer tegelijkertijd infecteren én dat SARS-CoV-2 zeer besmettelijk is voor mensen, vormt dit de meest directe dreiging voor de volksgezondheid,” concludeert onderzoeker Marcus Blagrove. Als specifiek voorbeeld benadrukt het team het risicovolle scenario van recombinatie tussen het zeer besmettelijke SARS-CoV-2 en het meer dodelijke MERS-CoV. In de studie identificeerden de onderzoekers 102 potentiële gastheren van deze twee virussen en adviseren met klem om dit te blijven monitoren, om een vervelende afloop te voorkomen.
Nieuwe stammen
Hoewel het onderzoek zorgvuldig is uitgevoerd, houden de onderzoekers een slag om de arm. Zo stellen ze dat deze bevindingen gebaseerd zijn op slechts beperkte gegevens over coronavirus-genomen en wisselwerkingen tussen virus en gastheer. Toch zetten de resultaten ons op scherp. “Het is belangrijk om op te merken dat virale recombinatie verschilt van mutaties,” onderstreept Blagrove. “Recombinatie vindt plaats over langere perioden en kan volledig nieuwe stammen of soorten genereren. Ons werk kan helpen bij het oprichten van surveillanceprogramma’s om toekomstige, alarmerende stammen te ontdekken voordat ze overspringen op de mens. Dit geeft ons een belangrijke voorsprong bij de bestrijding ervan.”
De onderzoekers zijn nu van plan om hun model uit te breiden en ook vogelsoorten onder de loep te nemen. Uiteindelijk is het doel om een volledig beeld te scheppen van de diersoorten die mogelijk belangrijke coronavirus-gastheren zijn. Want op die manier wordt de kans op een volgende desastreuse uitbraak van een nieuw coronavirus, flink ingedamd.
