Iedereen dacht dat het muisje in 1991 uitstierf. Maar nu is het kleine beestje weer opgedoken.
In 1991 barstte de vulkaan Mount Pinatubo, gelegen op het Filippijnse eiland Luzon, uit. De eruptie zou de boeken in gaan als de op één na krachtigste vulkaanuitbarsting van de 20e eeuw. De gevolgen waren dan ook allesverwoestend. “Toen Pinatuba uitbarstte, was waarschijnlijk het laatste waar men aan dacht dat een kleine muizensoort, die alleen op die berg leefde, misschien wel uitgestorven zou kunnen zijn,” zegt onderzoeker Larry Heaney. “Maar wat we later leerden, heeft ons echt weggeblazen.”
De uitbarsting van Mount Pinatuba in juni 1991 was de eerste na een periode van vijfhonderd jaar. Desalniettemin betrof het een van de grootste en meest explosieve uitbarstingen van de 20e eeuw. De omgeving werd bedekt onder een dikke laag lava en as. Bovendien veroorzaakten krachtige tyfoons en moessonregens aardverschuivingen en asstromen die vele maanden aanhielden. Achthonderd mensen kwamen om het leven en de weelderige bossen die de berg vóór de uitbarsting bedekten, werden vernietigd of ernstig beschadigd. In recente jaren zijn wetenschappers naar de regio teruggekeerd om te zien welke zoogdieren de desastreuse gebeurtenis toch hebben weten te overleven.
Wetenschappers wisten niet precies welke dieren er voorafgaand aan de verwoestende eruptie op de berg leefden. Wel waren er enkele dierlijke resten in het Amerikaanse National Museum of Natural History ondergebracht. “Eén exemplaar was bijzonder intrigerend,” vertelt Heaney. “Het betrof een klein knaagdier behorend tot een nieuwe soort die in 1962 werd beschreven als Apomys sacobianus, ofwel de Pinatubo-vulkaanmuis.”
De onderzoekers vroegen zich in eerste instantie af of de muis misschien ook op andere plekken dan op de vulkaan zou leven. “Na de uitbarsting van Pinatubo hebben we naar deze muis gezocht op andere toppen in het Zambales-gebergte, maar we hebben hem daar niet kunnen vinden,” merkt Heany op. “Dit duidt op een zeer beperkte geografische verspreiding van de soort.” Het team concludeerde daarom voorzichtig dat de muis mogelijk alleen op de vulkaan had vertoefd. En dus leek de mogelijkheid dat de soort door de gewelddadige eruptie was uitgestorven, ineens heel reëel.
Zoektocht
De onderzoekers gaven het echter nog niet op en besloten een zoektocht op touw te zetten om te zien of dit kleine muisje de allesvernietigende vulkaanuitbarsting op de een of andere manier toch had weten te overleven. Dat was echter nog niet zo eenvoudig. Zelfs na twintig jaar was het bewijs van de uitbarsting nog alom aanwezig. Het landschap was erg onstabiel vanwege de constant eroderende asafzettingen die het gevaarlijk maakte om op steil terrein te werken. Toch zette het team door. En hun inspanningen bleven niet onbeloond. In totaal werden er maar liefst 17 verschillende diersoorten op de berg gevonden, waaronder acht soorten vleermuizen, zeven soorten knaagdieren en zelfs twee grote soorten zoogdieren (wilde varkens en herten).
De muis!
Maar de verrassendste ontdekking was dat de meest voorkomende soort – jawel – de vulkaanmuis Apomys sacobianus was. De onderzoekers kwamen tot de verbijsterende ontdekking dat deze soort helemaal niet door de vulkaanuitbarsting over de kling is gejaagd. Verre van. De muis floreerde juist op het verstoorde landschap. “We weten al een tijdje dat veel van de kleine zoogdieren op de Filipijnen goed met de aantasting van hun leefgebied kunnen omgaan,” zegt onderzoeker Eric Rickart. “Maar de meeste zijn de geografisch wijdverspreide soorten en niet de lokaal, endemische soorten, die door biologen juist als zweer kwetsbaar worden beschouwd.”
Hoewel men lange tijd vreesde dat de vulkaanmuis uitgestorven was, beschrijven de onderzoekers nu, in het vakblad Philippine Journal of Science, de herontdekking van de soort. En mogelijk liggen er overigens nog meer soorten te wachten om herontdekt te worden. Bovendien herstelt Mount Pinatubo zich langzamerhand van de schade die door de ongekend krachtige eruptie is aangericht. Het betekent dat bossen zullen terugkeren en dat ook andere soorten zoogdieren naar het gebied zullen trekken. “De vulkaan zou een prachtige plek zijn voor een langetermijnproject naar het herstel van leefgebieden en de heropbouw na een uitbarsting,” zegt Rickart. “Dergelijke informatie zou ook nuttig kunnen zijn bij pogingen om de vele door de mens ontboste gebieden te regenereren.”
