Het ineenstorten van de hoogontwikkelde Indusbeschaving in de oudheid (ca. 3300-1300 v.Chr.) was een gevolg van klimaatverandering. Dat blijkt uit een nieuw onderzoek van The Woods Hole Oceanographic Institution.
Ooit was het samen met Mesopotamië en het Oude Egypte de grootste, maar weinig bekende hoogontwikkelde beschaving ter wereld: de Indus, ook wel bekend als de Harappabeschaving. Hun grondgebied strekte zich uit langs de Indus- en Ghaggar-Hakra rivier: het hedendaagse Noordwest-India, Oost-Afghanistan en een deel van Pakistan. Ook al begonnen Mesopotamië en Egypte eerder met het bouwen van steden, het volk had daarentegen wel het grootste verspreidingsgebied. Om in hun levensonderhoud te voorzien, woonden zij voornamelijk naast de rivieren, hier was de grond vruchtbaar. Maar toch ging er iets mis met dit ver ontwikkelde volk: het verdween en wetenschappers weten nu waarom. Klimaatverandering zou de beschaving namelijk de das om hebben gedaan.
Om uiteindelijk tot deze conclusie te komen, reconstrueerden de onderzoekers het landschap waar de Indusbeschaving zich 5200 jaar geleden ontwikkelde. Zij bouwden hun steden na en lieten het rijk langzaam uiteenvallen. Volgens de onderzoekers werd het hoog tijd dat wetenschappers het lot van dit volk eindelijk eens zouden ontrafelden. Want in tegenstelling tot Egypte en Mesopotamië is de mensheid deze mooie en complexe cultuur die ooit 10 procent van de wereldbevolking bevatte compleet vergeten. In hun paper, gepubliceerd in het tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences schrijven de onderzoekers dat vele overblijfselen van de nederzettingen zich tegenwoordig in een woestijnachtig gebied bevinden, ver weg van de stromende rivier. De reconstructie geeft een beeld van een 10.000 jaar lang veranderend landschap. Voordat de Indusbeschaving zich vestigde in het gebied, liet de krachtige Indusrivier hoge stukken land achter tussen de rivier en haar zijrivieren. De moesson zorgde ervoor dat een groot gebied werd bedekt met sediment. De onderzoekers identificeerden daarnaast een heuvelachtige vlakte van tien tot twintig meter hoog en 100 kilometer wijd. Ze noemen het de Indus mega-richel omdat deze maar liefst 1000 kilometer langs de Indusrivier loopt. “Op deze schaal is er nog nooit een vergelijkbaar iets beschreven in de geomorfologische literatuur,” zegt Liviu Giosan, één van de auteurs. “De mega-richel is een verrassende indicatie van de stabiliteit van de Indus-vlakte over de afgelopen vier millennia. De overblijfselen van Indus-nederzettingen bevinden zich nog steeds aan de oppervlakte van de richel, in plaats van dat zij zijn begraven onder de grond”.
Moesson
Waarschijnlijk leidde de mindering van regenbuien tijdens de moessontijd tot een zwakkere dynamiek van de rivieren. Iets waar het volk in het begin van profiteerde, maar wat uiteindelijk hun ondergang werd. Doordat de moesson zwakker werd, had de vlakte waar de Indus zich vestigde niet meer te kampen met desastreuze overstromingen. Het land was echter nog steeds vruchtbaar vanwege de hevige regenbuien voor die tijd en daarmee perfect voor agricultuur. Maar deze luxe positie hield na 2.000 jaar op en betekende het einde van de Indusbeschaving.
De onderzoekers hebben nog een andere grote ontdekking gedaan: zij denken het lot van de mythische rivier Sarasvati te hebben ontrafeld. Deze rivier wordt beschreven als de machtigste rivier die in zee uitmondt. Aan de oevers zouden vele koninkrijken gevestigd zijn. Door de reconstructie denkt het team dat de Ghaggar-Hakra mogelijk de Sarasvati is. De rivier zou gevoed zijn door hevige moessonregen en niet door de Himalaya, zoals andere rivieren in de buurt. En laat de Ghaggar-Hakra nu ook een rivier zijn die alleen stroomt tijdens sterke moessontijden.
Toen de rivieren opdroogden 3900 jaar geleden, hadden de Indus een vluchtroute: namelijk naar het oosten richting het Ganges bassin. Hier bleven de moessonregenbuien betrouwbaar. Maar dit zou betekend hebben dat de Indusbeschaving in kleinere gemeenschappen moest gaan leven en dat had niet de voorkeur. De Indus leefden namelijk in een stedencultuur. Volgens Giosan is er een hoop archeologisch onderzoek gedaan de afgelopen decennia maar is het onderzoek naar de beschaving nooit gekoppeld aan de evolutie van landschappen. “We zien nu hoe de dynamiek van een landschap een cruciale link vormt tussen klimaatverandering en mensen,” zegt Giosan. “Vandaag de dag voedt een systeem, vergelijkbaar met dat van de Indus, het grootste irrigatieplan ter wereld. Als de moesson zou toenemen in een warmere wereld, zal een catastrofale waterstand het huidige irrigatiesysteem, gemaakt voor een tamme rivier, verouderen.”
