Klimaatverandering laat rivier in een paar dagen tijd verdwijnen

Voor het eerst zijn onderzoekers getuige van een zich razendsnel voltrekkende stroomonthoofding.

Het gebeurde allemaal in het noorden van Canada. Daar bevindt zich de enorme Kaskawulsh-gletsjer. De gletsjer heeft het moeilijk: de afgelopen eeuw heeft deze zich zo’n 1,6 kilometer teruggetrokken. En dat leidde tot een bijzondere gebeurtenis waar geologen in moderne tijden eigenlijk nog nooit getuige van zijn geweest: een stroomonthoofding.

Nauwelijks stroming
Onderzoekers waren van plan de Slims-rivier – één van de rivieren die smeltwater van de Kaskawulsh-gletsjer afvoert – te bestuderen. Maar toen ze in augustus 2016 bij de rivier aankwamen, stroomde er helemaal geen water door de rivier. Onderzoek wees uit dat het waterpeil in een periode van vier dagen – tussen 26 en 29 mei van datzelfde jaar – abrupt gedaald was. En in augustus “was er nauwelijks sprake van stroming,” vertelt onderzoeker Dan Shugar. “Het was eigenlijk een lang, dun meertje (…) En dag na dag zagen we het waterniveau dalen.”

Deze beelden – gemaakt in oktober 2015 (links) en oktober 2016 (rechts) laten duidelijk zien dat de Slims-rivier wegkwijnt. Ook de gletsjertong (onderaan in beeld) is duidelijk aan verandering onderhevig. Afbeelding: ESA.

Stroomonthoofding
Grote vraag was natuurlijk: waar is al dat water gebleven? Met behulp van een drone brachten Shugar en collega’s de gletsjertong die de Slims-rivier altijd voedde, in beeld. En al snel ontdekten ze wat hier was gebeurd. Er was sprake van een stroomonthoofding. “Geologen zijn bekend met stroomonthoofding, maar niemand heeft het – voor zover wij weten – ooit binnen een mensenleven zien gebeuren.” Eerdere bewijzen voor stroomonthoofding vinden we volgens Shugar terug in gesteentelagen die “duizenden of miljoenen jaren geleden zijn ontstaan”. Maar eigenlijk was het nog in niemand opgekomen dat we iets dergelijks in de 21e eeuw recht voor onze ogen konden zien gebeuren.

De vallei die nu bijna al het smeltwater van de gletsjertong naar de Golf van Alaska voert. Afbeelding: Jim Best / University of Illinois.

Verandering
We spreken van stroomonghoofding als de ene rivier de andere aftapt. Zoiets kan gaan spelen door een aardverschuiving of erosie. Maar blijkbaar dus ook door een veranderend klimaat. Honderden jaren op rij werd smeltwater van de Kaskawulsh-gletsjer afgevoerd middels twee rivieren. De Slims-rivier (die uitkomt in de Beringzee) en de kleinere Kaskawulsh-rivier (die uitkomt in de Golf van Alaska). Maar in 2016 veranderde dat. De gletsjer heeft de afgelopen jaren te maken met hogere temperaturen en dus meer smeltwater. En dat smeltwater heeft een vallei uitgekerfd in de gletsjertong. Steeds meer smeltwater weet die vallei te vinden. En die vallei voert het smeltwater naar de Kaskawulsh-rivier en niet langer naar de Slims-rivier. Hierdoor is laatstgenoemde rivier passé.

Het heeft verstrekkende gevolgen voor het landschap waarin beide rivieren rusten. Zo is het waterpeil van het door de Slims-rivier gevoede Kluane-meer laag. En naar verwachting zal dat waterpeil nog verder zakken. Ondertussen stijgt het waterpeil in de Kaskawulsh-rivier natuurlijk. Het heeft naar verwachting grote gevolgen voor het complete ecosysteem. “Tot op heden is het onderzoek omtrent gletsjers en klimaatverandering voornamelijk gericht geweest op zeespiegelstijging,” stelt Shugar. “Ons onderzoek laat zien dat terugtrekkende gletsjers andere onderschatte, onverwachte effecten kunnen hebben.”

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd