Lavastroom op Venus getuigt heel verrassend niet van een warm en nat verleden

Maak kennis met Ovda Fluctus: een lavastroom die niet uit graniet, maar uit basalt bestaat.

Vandaag de dag is het op Venus overduidelijk niet goed toeven. Zo stijgt de oppervlaktetemperatuur boven de 465 graden Celsius uit. Maar er zijn verschillende aanwijzingen gevonden dat dat in het verleden anders was. Sterker nog: aangenomen wordt dat Venus in een grijs verleden sterk op onze aarde leek en behalve aangename temperaturen ook vloeibaar water bezat. In andere woorden: Venus kan in het verleden wel eens leefbaar zijn geweest.

Basaltisch lava
Maar een nieuw onderzoek – verschenen in het blad Journal of Geophysical Research: Planets – lijkt op het eerste gezicht voorzichtig aan de stoelpoten te zagen van het idee dat Venus ooit een heel aangename plek is geweest. Onderzoekers hebben namelijk ontdekt dat deze lavastroom – heel verrassend – niet bestaat uit graniet, maar uit basaltisch lava. En waar het ontstaan van graniet grote hoeveelheden water vereist, kan basalt ook prima in de afwezigheid van water ontstaan. “We hebben een bewijsstuk voor het idee dat Venus ooit warm en nat was, verwijderd,” concludeert onderzoeker Allan Treiman.

Radardata
Treiman en collega’s trekken hun conclusies op basis van data verzameld door Magellan: een ruimtesonde die in 1989 het oppervlak van Venus met behulp van radar in kaart bracht. “Radar kan de chemische samenstelling van de gesteenten niet onthullen,” vertelt Treiman aan Scientias.nl. “Maar wat wij gedaan hebben, is het bestuderen van de vorm van de lavastroom en dan met name de vorm van de randen zoals we die op de radarbeelden zien. Waarna we zijn nagegaan welke soort lava deze vormen creëert.”

Hier zie je de ruimtesonde Magellan, die vanaf spaceshuttle Atlantis naar Venus werd gestuurd. Afbeelding: NASA.

Dat het onderzoek uitwijst dat Ovda Fluctus uit basalt bestaat, verraste Treiman ook. “We verwachtten dat de lavastroom uit graniet bestond, omdat andere wetenschappers dat suggereerden en omdat deze zich bovenop een gebergte bevindt (Ovda Region) waarvan andere wetenschappers eveneens dachten dat deze uit graniet bestond.”

Bewijsstukken
Het onderzoek kan onze kijk op de evolutionaire geschiedenis van Venus veranderen. Het is echter nog veel te vroeg om op basis van dit onderzoek te stellen dat die geschiedenis er heel anders uitzag dan tot op heden wordt aangenomen. “We suggereren niet dat Venus niet warm en nat is geweest,” zo haast Treiman zich te zeggen. “We stellen alleen dat deze lavastroom, dit ene bewijsstuk, daar niet van getuigt.” De overgebleven bewijsstukken voor een warm en nat Venus zijn echter behoorlijk overtuigend. “De atmosfeer bevat het beste bewijs dat Venus ooit nat was en zelfs genoeg water herbergde om een oceaan te vormen,” stelt Treiman. “Dat bewijs zit ‘m in atmosferisch waterstof. Waterstof kent meerdere vormen, met elk een andere massa. In vergelijking met de aarde bevat de atmosfeer van Venus honderden malen meer van een zwaardere vorm – deuterium. De eenvoudigste verklaring voor dit verschil tussen de aarde en Venus is dat Venus in beginsel net zoveel water herbergde als de aarde, maar bijna al dat water via het bovenste deel van de atmosfeer aan de ruimte heeft prijsgegeven. De lichtere vorm van waterstof verlaat daarbij gemakkelijker de atmosfeer, omdat deze lichter is en hoger in de atmosfeer weet te komen.”

Hoe zit het nu?
Er is enerzijds dus behoorlijk overtuigend bewijs voor het idee dat Venus ooit nat en warm was. Maar anderzijds is daar dit nieuwe onderzoek, dat een lavastroom aanwijst die daar niet van getuigt. Hoe moeten we dat nu plaatsen? Voor nu valt Ovda Fluctus inderdaad niet goed te rijmen met wat we over Venus weten. Maar zoals gezegd kunnen we op basis van deze ene lavastroom het idee dat Venus ooit misschien wel leefbaar was, niet de prullenbak inschuiven. Wellicht is er namelijk een alternatieve verklaring te bedenken voor het verhaal dat deze lavastroom vertelt en dat zo in strijd lijkt met wat andere delen van Venus – en dan met name de atmosfeer – onthullen. Zo kan het zijn dat Venus heel lang leefbaar is geweest en dat dit stukje van het oppervlak pas nadat Venus haar water kwijtraakte, is gevormd. “Toen Venus koeler en nat was, kunnen de uit graniet bestaande gesteenten van de Ovda-hooglanden zijn gevormd,” stelt Treiman. “De Ovda-lavastroom kan later (nadat Venus haar water was kwijtgeraakt, red.) zijn ontstaan.”

Meer onderzoek is echter nodig om deze vreemde lavastroom beter te kunnen plaatsen. “We hebben meer data nodig. Dat betekent dat we zowel orbiters als landers naar Venus moeten sturen. Een orbiter zou een radarsysteem kunnen bevatten dat ons een gedetailleerder beeld geeft van het oppervlak van Venus. Een lander zou op het oppervlak chemische analyses uit kunnen voeren, net zoals de Russische Venera- en VeGa-sondes in de jaren zeventig deden. Ik zou zo’n lander dan op of nabij de lavastroom willen plaatsen.”

Bronmateriaal

"Was Venus once warm and wet? New study of Lava flow suggests not" - USRA
Interview met Allan Treiman
Afbeelding bovenaan dit artikel: NASA

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd