Sommige lepelaars zijn echte uitslovers: ze vliegen helemaal naar Senegal om te overwinteren. Anderen zijn een stukje ‘luier’ en blijven in het zuiden van Europa hangen. Nieuw onderzoek wijst er nu op dat de luie lepelaars verstandiger zijn: de lepelaars die naar Senegal trekken, vliegen eigenlijk verder dan goed voor ze is.
De kans dat een lepelaar de volgende zomer haalt, is aanzienlijk groter als de vogel niet in Senegal, maar in het veel dichterbij gelegen zuid-Europa overwintert. Dat blijkt uit onderzoek van Tamar Lok, biologe aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Onderzoek Nederlandse kolonies
Lok en collega’s hebben een analyse gemaakt van meer dan 2000 lepelaars die geringd zijn tussen 1988 en 2010. De onderzoekers achterhaalden waar deze vogels opdoken. Sommige lepelaars werden teruggemeld uit Frankrijk, anderen werden weer gezien in Senegal. Een groot verschil: deze twee gebieden zijn tot zo’n 4000 kilometer van elkaar verwijderd. Na verder onderzoek bleek ook dat de vogels die in Zuid-Europa overwinterden een 10 procent grotere kans hadden de volgende zomer te halen.
Verschuiving
De onderzoekers verwachtten, op basis van getallen, dat steeds meer lepelaars in Frankrijk en Spanje zouden overwinteren. Toch blijkt dit maar ten dele waar. Er werd weliswaar een verschuiving gezien, maar niet zo groot als dat de onderzoekers vermoedden.
Ecologische theorieën
Onderzoekers gaan ervan uit dat vogels gebieden met een mindere kwaliteit alleen gebruiken als de gebieden met een betere kwaliteit al bezet zijn door een groot aantal soortgenoten. Volgens Lok schijnt deze ecologische theorie inderdaad op te gaan als het gaat om bijvoorbeeld broedgebieden. Op kleinere schaal dus. Op grote schaal, als het bijvoorbeeld gaat om complete trekroutes, blijken andere mechanismen toch sterker te zijn: uit het onderzoek van Lok blijkt dat het ‘gewoontegetrouwe’ trekgedrag de lepelaars dwingt andere keuzen te maken, die niet langer de beste voor ze zijn.
Dankzij onder meer het onderzoek van Lok komen wetenschappers er steeds meer achter dat gevolgen van snelle omgevingsveranderingen groot kunnen zijn voor diersoorten. Ook al ervaart een deel van de trekkende lepelaars dat het, bijvoorbeeld in Frankrijk of Spanje, beter overwinteren is dan in Senegal, toch blijven grote aantallen lepelaars naar West-Afrika vliegen. Door dit gewoontegetrouwe gedrag is het voor een groep dieren moeilijker om zich aan te passen aan snelle veranderingen binnen hun leefgebied, of veranderingen in het klimaat.
