Lepra voor het eerst vastgesteld bij wilde chimpansees

Hoewel de symptomen opvallend veel lijken op die van mensen met gevorderde lepra, is het nu nog de vraag of de ziekte inderdaad door de mens is overgedragen.

Onderzoekers hebben in twee verschillende groepen chimpansees gevallen van lepra opgemerkt. De ene populatie leeft in het West-Afrikaanse land Guinee-Bissau, terwijl de andere groep zich ophoudt in Ivoorkust. Het is een verontrustende ontdekking. Want het is de eerste keer dat lepra wordt vastgesteld bij wilde chimpansees.

Meer over lepra
Lepra is een besmettelijke infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium leprae. Lepra kan leiden tot ernstige vervormingen van onder andere handen, voeten en het gezicht. Besmetting met de leprabacterie verloopt vermoedelijk via druppeltjes die verspreid worden door leprapatiënten bijvoorbeeld tijdens hoesten, niezen of praten. Tevens kunnen patiënten de bacterie verspreiden via zweertjes en huidbeschadigingen. De infectieziekte komt wereldwijd in veel landen voor, met name onder armere bevolkingsgroepen.

Dat chimpansees de infectieziekte kunnen krijgen, wisten we overigens al langer. Zo zijn er gevallen bekend onder chimpansees die in gevangenschap leven. Maar dat ook wilde chimpansees nu de diagnose hebben gekregen, is verrassend. “Dit is de eerste bevestiging van lepra bij niet-menselijke dieren in Afrika,” zegt onderzoeksleider Kimberley Hockings. “Het is verbazingwekkend dat de ziekte voorkomt bij onze naast levende verwant, de chimpansee, vooral als je je bedenkt hoe goed wilde chimpansees bestudeerd zijn.”

Guinee-Bissau
Onderzoekers merkten de eerste mogelijke symptomen van lepra op bij een populatie chimpansees in Guinee-Bissau. “De symptomen leken opvallend veel op die van mensen met gevorderde lepra,” vertelt Hockings. “Denk aan laesies en de kenmerkende klauwhand. We namen meteen contact op met een deskundige om deze gevallen genetisch te laten bevestigen.”

Een chimpansee genaamd Brinkos, woonachtig in Guinee-Bissau, met lepra. Afbeelding: Cantanhez Chimpanzee Project, Elena Bersacola, Marina Ramon

Naar aanleiding van deze bevindingen ontdekten de onderzoekers nog meer gevallen van lepra op een andere onderzoekslocatie, namelijk in het Parc national de Taï in Ivoorkust. Een autopsie van een ouder vrouwtje, evenals fecale monsters van een volwassen mannetje bevestigden dat lepra in de chimpansee-populatie circuleerde.

Ook in Ivoorkust is lepra onder wilde chimpansees opgedoken. Afbeelding: Tai Chimpanzee Project

De oorsprong van de infecties is tot op heden onduidelijk. Maar volgens het onderzoeksteam tonen de resultaten, gepubliceerd in het vakblad Nature, aan dat lepra waarschijnlijk circuleert onder meer wilde dieren dan eerder werd vermoed. Mogelijk is dit het gevolg van blootstelling aan mensen, al zouden er ook andere, nog onbekende oorzaken kunnen zijn.

Mensen
Mensen worden beschouwd als de belangrijkste gastheer van de Mycobacterium leprae-bacterie. De bacterie kan vervolgens wel overspringen naar andere zoogdieren, zoals naar het negenbandgordeldier en rode eekhoorns. Of de chimpansees de ziekte door mensen hebben gekregen, moet nog nader worden onderzocht. Analyses laten echter zien dat de lepra-stammen die de chimpansees hebben opgelopen, heel ongewoon zijn bij mensen. “De stammen die in elke chimpansee-populatie zijn ontdekt, zijn erg verschillend,” legt onderzoeker Charlotte Avanzi uit. “Beide zijn ze zeldzaam onder de mens en in andere dierlijke reservoirs over de hele wereld.”

Overdracht
Toch sluiten de onderzoekers de mogelijkheid niet uit dat de mens er op de één of andere manier mee te maken heeft. “Het is mogelijk dat de chimpansees woonachtig Guinee-Bissau de ziekte van mensen in dit gedeelde landschap hebben gekregen, hoewel mensen geen chimpansees doden of eten,” zegt Hockings. “Maar het is duidelijk dat lepra nu wordt overgedragen tussen afzonderlijke chimpansee-populaties.” In Ivoorkust leven de chimpansees verder verwijderd van menselijke nederzettingen. “Hier lijkt het dan ook waarschijnlijker dat de chimpansees de infectie hebben opgelopen van een ander diersoort, of van een omgevingsbron zoals teken of bacteriën die in water leven.”

Lepra is bij mensen gemakkelijk te behandelen met effectieve medicijnen. Maar de impact op de wilde chimpansees is nu nog moeilijk te voorspellen. “Westerse chimpansees worden ernstig bedreigd,” zegt Hockings. “Dus zelfs als slechts enkele individuen sterven, kunnen de gevolgen aanzienlijk zijn.” De onderzoekers zijn van plan de primaten scherp in de gaten te blijven houden. “Langdurige monitoring en onderzoek is nodig om de omvang en mogelijke effecten van lepra onder wilde, westerse chimpansees te achterhalen,” besluit co-auteur Roman Wittig.

Bronmateriaal

"Leprosy confirmed in wild chimpanzees" - University of Exeter

Afbeelding bovenaan dit artikel: Tai Chimpanzee Project

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd