We hebben de metingen van de Viking-landers die suggereerden dat er leven was op Mars wellicht te snel van tafel geveegd. Dat stellen onderzoekers.
Marsrover Curiosity heeft sterke aanwijzingen gevonden dat Mars – een planeet die nu koud en droog is – ooit warm en vochtig was. Het wijst erop dat de planeet miljarden jaren geleden geschikt was voor het ontstaan en in standhouden van leven. Maar is het mogelijk dat de planeet ook vandaag de dag nog levende wezens herbergt? Absoluut, zo schrijven onderzoekers in het blad Astrobiology. In het paper – dat tot 15 november gratis online in te zien is – halen de onderzoekers experimenten van oude en recente Marsmissies aan.
LR-experimenten
Zo komen met name de Viking Labeled Release (LR)-experimenten aan bod. Marslanders Viking 1 en Viking 2 voerden dit experiment op verschillende plekken op Mars uit. Het doel? Nagaan of er microben verstopt zaten in de Marsgrond. De landers voorzagen de Marsgrond van voedingsstoffen en wachtten vervolgens rustig af of er stoffen vrijkwamen – radioactieve koolstofdioxide of methaangas – die erop wezen dat microben de voedingsstoffen tot zich hadden genomen. En jawel, de experimenten wezen erop dat microben in de Marsgrond aan het werk waren. “Hoewel de onderzoekers uiteindelijk concludeerden dat de experimenten Martiaans leven gedetecteerd hadden, was en blijft dit een zeer controversiële conclusie,” zo schrijven de onderzoekers. “Velen geloven dat het Martiaanse milieu schadelijk is voor leven en de LR-metingen niet-biologisch waren en toegeschreven moeten worden aan een nog niet geïdentificeerde oxidant (of oxidanten) in de Marsgrond.”
Niet-biologische verklaring?
Maar we moeten de LR-metingen niet te snel van tafel vegen, zo vinden de onderzoekers. “In de jaren na Viking zijn er veel pogingen gedaan om de LR-resultaten niet-biologisch te verklaren, maar tot op heden is er geen enkele niet-biologische verklaring die aan alle eisen voldoet (…) De algemene consensus ten tijde van Viking was dat de positieve LR-metingen een niet-biologische oorzaak hadden. Maar informatie van latere missies naar Mars trekt hetgeen waarop die consensus gebaseerd is in twijfel en het is tijd om een biologische verklaring voor de LR-resultaten te heroverwegen.”
Water
Zo werd er ten tijde van de Viking-resultaten vaak gezegd dat de aanwezigheid van microben in de Marsgrond onmogelijk was, omdat de planeet geen vloeibaar water bezit. “Maar resultaten van recente missies voorzien ons van sterk bewijs dat vloeibaar water, weliswaar in kleine hoeveelheden, beschikbaar is.” De onderzoekers wijzen er bovendien op dat op aarde verschillende ‘extremofielen’ leven: bacteriën die onder zeer extreme omstandigheden weten te overleven. En als dat hier kan, waarom dan niet op Mars? “Als er ooit leven op Mars aanwezig is geweest, kan het zich hebben aangepast en geëvolueerd zijn terwijl Mars transformeerde en veranderde in een koude planeet waarop weinig water beschikbaar was.” De onderzoekers concluderen dan ook dat levensvormen op Mars wellicht gebruikmaken van cryptobiose: een overlevingsstrategie die organismen onder extreme omstandigheden (zoals kou en een gebrek aan water) inzetten. Hun stofwisseling komt dan op een laag pitje te staan en als de extreme omstandigheden minder worden, voeren ze de stofwisseling weer op. De Martiaanse bacteriën zouden dat laatste bijvoorbeeld doen wanneer er water voorhanden is. “Al met al sluiten de studies naar water op Mars leven niet uit, ongeacht of LR het nu gedetecteerd heeft of niet. Hoewel de beschikbaarheid van water op de landingsplekken van de Viking-landers op het moment dat de LR-experimenten werden uitgevoerd onbekend was, lijkt de aanwezigheid van water op Mars over het algemeen een biologische interpretatie van de LR-experimenten te onderschrijven.”
Organische moleculen
Een andere reden om de aanwezigheid van microben op Mars in twijfel te trekken, was de afwezigheid van organische moleculen: de bouwstenen voor leven zoals dat op aarde voorkomt. Inmiddels weten we dankzij Curiosity echter dat deze moleculen wel degelijk op Mars te vinden zijn.
Methaan
En ook het periodiek vrijkomen van flinke hoeveelheden methaan lijkt voor de aanwezigheid van leven te pleiten, zo stellen de onderzoekers. Het methaan zou door microben geproduceerd worden, zich ondergronds verzamelen en periodiek vrijkomen door toedoen van geologische activiteit.
Verstandig
De onderzoekers willen zeker niet beweren dat de Viking-landers leven hebben gedetecteerd, maar we hebben de mogelijkheid dat er nog leven is op Mars na de LR-experimenten wel te snel van tafel geveegd. Afgaande op de meest recente ontdekkingen op Mars lijkt het “verstandig als de wetenschappelijke gemeenschap biologie als een geldige verklaring voor de resultaten van de LR-experimenten ziet”.
Rekening houden met de mogelijkheid dat er nog steeds leven is op of net onder het oppervlak van Mars heeft verstrekkende gevolgen voor toekomstige Marsmissies. Denk dan ruimtemissies die erop gericht zijn om Marsgrond naar de aarde te brengen. Die Marsgrond zou dan immers zomaar buitenaardse levensvormen kunnen bevatten. Ook zouden we tijdens bezoekjes aan Mars nog meer moeite moeten doen om te voorkomen dat aardse microben de rode planeet koloniseren. Dat kan op twee manieren: gebieden die leefbaar lijken, mijden en ruimteschepen goed desinfecteren voor ze vertrekken. “We moeten opmerken dat Mars wellicht al geïnfecteerd is door de vele ruimtevaartuigen die er geland zijn.” De onderzoekers wijzen er vervolgens op dat Viking op unieke wijze gesteriliseerd werd: NASA bakte de sondes 40 uur lang op 110 graden Celsius. Geen enkele ruimtesonde na Viking is op soortgelijke wijze gesteriliseerd. “De LR-experimenten van de Vikinglanders kunnen wel eens de enige zuivere leven detecterende experimenten zijn die we ooit hebben gehad.” Grote vraag blijft: hoe moeten we ze interpreteren? De onderzoekers pleiten voor vervolgonderzoek dat eigenlijk alleen doorgang kan vinden als we op het oppervlak van Mars actief op zoek gaan naar (sporen van) leven.
