Lovedrugs: over wat er allemaal in het verliefde lijf gebeurt

stapelverliefd

Op middelbare scholen lopen er zat rond: stapelverliefde mensen. Biologiedocent Noor Fiers staat regelmatig voor een klas vol zwijmelende, vergeetachtige, mentaal afwezige, flirtende pubers en weet er dus alles van. Speciaal voor Scientias.nl ontleedt ze de verliefde mens in deze column tot op het bot: wat is er toch allemaal gaande in dat verliefde lijf?

Je pikt ze er zo uit in de klas. Ze zitten met glanzende ogen uit het raam te staren en lijken in gedachten mijlenver weg. Boek ligt nog thuis, ze zijn vergeten hun huiswerk te noteren en reageren pas na drie keer roepen op hun naam. In de lunchpauze wordt er hoogstens een kopje thee of een mandarijntje naar binnengewerkt en beweren ze de afgelopen nacht hoogstens drie uur geslapen te hebben. Toch hebben ze meer energie dan ik na zes weken zomervakantie en zien ze er stralend uit, met blosjes op de wangen en een gelukzalige glimlach op hun lippen.

“Biologisch en chemisch gezien lijken de hersenen van verliefde personen erg op die van personen die net een behoorlijke dosis drugs tot zich genomen hebben”

Zwijmelen
Voor u de telefoon grijpt of allerlei instanties aanschrijft om onderzoek te komen doen naar overmatig drugsgebruik op onze school; ik heb het over verliefdheid. Het lijkt ons allemaal een keer te overkomen in ons leven, voor velen was de eerste keer op de middelbare school. Weet u nog hoe het voelde? Als ik soms leerlingen zie zitten zwijmelen, komt het allemaal weer terug. Vlinders in je buik en het gevoel dat je zweeft. Het leven lacht je toe, de zon wil maar niet stoppen met schijnen en de vogeltjes fluiten hun lieflijke melodietjes alleen voor jou. Eten en slapen zijn bijzaak geworden; je kunt in je eentje alles aan en bent alleen gefocust op degene die bij jou dit heerlijke gevoel veroorzaakt. Op je lippen ligt een grijns die zich er permanent gehuisvest lijkt te hebben; net als die roze bril die met secondelijm op je neus zit geplakt.

Beloningscentrum
Biologisch en chemisch gezien lijken de hersenen van verliefde personen erg op die van personen die net een behoorlijke dosis drugs tot zich genomen hebben. Tortelduifjes die kijken naar een foto van degene die ze aanbidden of die – nog erger – hun mogelijke partner net nog even in levende lijve hebben gezien, geroken of aangeraakt, laten een sterke activatie zien van het beloningscentrum in de hersenen. In een gebiedje van de hersenen dat het ventraal tegmentaal gebied wordt genoemd, wordt dopamine aangemaakt. Deze neurotransmitter zorgt voor gevoelens van genot en euforie die zorgen dat verliefde mensen bergen kunnen verzetten. Net als bij cocaïnegebruik, wat dezelfde dopaminepiek tot gevolg heeft, stijgt het zelfvertrouwen en de motivatie. Helaas blijkt die motivatie niet zomaar inzetbaar voor alle taken. Mensen raken sterk gefocust op datgene wat de fijne gevoelens teweegbrengt. Door de activatie van het beloningscentrum zullen ze vaker het gedrag laten zien dat leidt tot een nieuwe stoot dopamine. Iemand die verliefd is, zal dus steeds op zoek gaan naar degene die hem of haar dat gelukzalige gevoel weer kan geven. Dit verklaart ook waarom verliefde mensen eigenlijk alleen maar kunnen denken aan die ene persoon, en al het andere niet belangrijk meer is. Huiswerk, krantenwijk, tandartsafspraak? Het zijn onbetekenende bijzaken geworden; er is maar één ding dat telt! De soms bijna obsessieve hunkering naar een volgende ontmoeting lijkt wel wat op de zoektocht van een drugsverslaafde naar zijn volgende shotje.

Foto: Courtney Carmody (cc via Flickr.com).
Foto: Courtney Carmody (cc via Flickr.com).

Noradrenaline
Naast dopamine wordt ook extra noradrenaline aangemaakt in de hersenen van verliefde mensen. Noradrenaline laat het hart sneller kloppen en geeft extra energie. Het pept de boel een beetje op, maakt mensen wakker en alert. Bovendien onderdrukt noradrenaline het hongergevoel en de slaapbehoefte, net zoals amfetaminen dat doen. Noradrenaline geeft verliefde mensen energie, waardoor ze met korte nachten prima kunnen functioneren. Die extra energie kan mooi gebruikt worden voor de jacht op hun meest geliefde object, zonder daarbij tijd te moeten verliezen aan triviale activiteiten als eten en slapen.

“De concentratie serotonine is in verliefde mensen vaak even laag als de serotoninespiegel van mensen met een dwangneurose. Geen wonder dat verliefden zo vasthoudend zijn en de meest vreemde capriolen uithalen om bij hun geliefde te kunnen zijn”

Cool en elegant
Voor het najagen van het onderwerp van begeerte zijn de stoffen die bij verliefdheid worden geproduceerd dus reuzehandig. Toch kunnen ze ook in de weg zitten. Stel u zich eens voor: een al dan niet geplande ontmoeting met diegene waar u impel, stimpel stapelverliefd op bent. Eindelijk de kans om eindeloos cool en elegant over te komen, om te kunnen laten zien dat u een man of vrouw van de wereld bent, compleet met innemende glimlach en vol slimme grapjes. Helaas blijken die rare neurotransmitters roet in het eten te gooien. En hoewel verwijde pupillen de aantrekkelijkheid nog wel enigszins ten goede kunnen komen, zorgt noradrenaline ook voor knikkende knieën, ontsierende zweetdruppeltjes op het voorhoofd, klotsende oksels en idioot rode wangen. De zo zorgvuldig geoefende eerste zin komt er hortend en stotend uit, door het getril van uw handen komt het glas wijn dat hij of zij zo galant is gaan halen niet op, maar naast het tafeltje terecht, en tot overmaakt van ramp zit u ook steeds zo schaapachtig te grijnzen. Toch zorgt deze afgang er niet voor dat de vrolijke stemming en positieve kijk op de wereld afneemt. Hoewel we ons onzeker voelen, zorgen de verhoogde niveaus van dopamine en noradrenaline voor een goed gevoel en veel zelfvertrouwen. Ook blijven we sterk gebrand op een nieuwe ontmoeting met ons idool. Dit gevoel wordt nog eens versterkt door een verlaagde aanmaak van serotonine in de hersenen. De concentraties van deze stof is in verliefde mensen vaak even laag als de serotoninespiegel bij mensen met een dwangneurose. Geen wonder dat verliefden zo vasthoudend zijn en de meest vreemde capriolen uithalen om bij hun geliefde te kunnen zijn.

Foto: ginnerobot (cc via Flickr.com).
Foto: ginnerobot (cc via Flickr.com).

Verliefd op…wie?
En op wie worden we dan verliefd? Ook daar wordt onderzoek naar gedaan. We blijken vooral op zoek te zijn naar goede genen. Goede genen ziet u niet, maar toch verklapt de verpakking vaak wel wat. Een symmetrisch gezicht en lichaam duiden op een evenwichtige ontwikkeling en wordt daarom als aantrekkelijk gezien. Lange mannen zijn meer in trek dan korte mannen; al moet de lengte niet te extreem zijn. Bij vrouwen blijkt de verhouding tussen taille en heupomvang van belang te zijn. Een smalle taille en wat bredere heupen wordt wereldwijd aantrekkelijk gevonden. Uit onderzoek naar de aantrekkelijkheid van gezichten komt naar voren dat we gezichten mooier vinden wanneer ze weinig extreme kenmerken vertonen. Hoe gemiddelder, hoe mooier. Als het gaat om de binnenkant, houden mensen het liever dicht bij zichzelf. We vallen vaak op iemand met dezelfde achtergrond en vergelijkbare normen, waarden en intelligente. Het veelgehoorde ‘opposites attract‘ gaat dus meestal niet op. Behalve bij het immuunsysteem. In onze afweer spelen genen van het MHC-complex een belangrijke rol. Deze genen coderen voor oppervlakte-eiwitten van cellen, die van belang zijn bij het bestrijden van infecties. Elk mens heeft zijn eigen unieke set van MHC-genen. In een onderzoek werd onderzocht of deze genen bijdragen aan de aantrekkelijkheid van mensen. Vrouwen kregen de keus tussen T-shirts die gedragen waren door mannen met ongeveer dezelfde MHC-genen als de onderzochte vrouwen of juist een heel andere set. Mannen kregen de keus uit door vrouwen gedragen shirts. De geur van iemand met een ander MHC is plezieriger, vonden beide geslachten. Het evolutionaire voordeel van deze voorkeur zou kunnen zijn, dat de kinderen die uit partners met verschillende MHC-genen ontstaan, een meer gevarieerd MHC-complex zouden krijgen en hierdoor meer bestand zijn tegen ziektes. Of lichaamsgeur (en de vrijkomende feromonen) ook daadwerkelijk een rol spelen bij het ontstaan van verliefdheid tussen mensen is nog niet helemaal duidelijk, al is het logisch dat u eerder verliefd wordt op iemand die u aantrekkelijk vindt.

Hoe dan ook, op een middelbare school kunt u niet om verliefdheid heen. Zomer of winter, zon of regen, examens of niet, het maakt niet uit. Het hele jaar door kom ik uitingen van prille liefde tegen. Ik zie giechelende meiden onhandige toenaderingspogingen doen en hoor stoere jongens stuntelige versiertrucs stamelen bij het fietsenhok. Waar ik in een schrift mijn aantekening over fotosynthese verwacht, vind ik een bladzijde gevuld met hartjes en die ene jongensnaam. In de klas waar ik het zesde lesuur binnenloop zitten twee zwijmelende hartsvriendinnen met rozige wangen te vertellen over hun amoureuze weekendavonturen en proberen drie jongens bedwelmd door feromonen de aandacht te krijgen van het blonde meisje achterin de klas. Het doet me denken aan mijn eigen jonge jaren op de middelbare school. Stapelverliefd op die knappe jongen die zo goed kon voetballen. Glimlachend sla ik mijn boek open en vraag om stilte. Vandaag beginnen we met hoofdstuk vier: ‘Voortplanting en seksualiteit’. Ben benieuwd of het ze kan boeien.

Noor Fiers is docent biologie en NLT op een middelbare school in Brabant. Ze is gek op sciencefiction, spannende boeken en boeken over wetenschap. Ze raakt niet uitgepraat over biologie en onderwijs en twittert daar ook graag over. Naast elektronisch gekwetter is ze graag buiten om naar de tweets van echte vogels te luisteren en te genieten van de wondermooie wereld om ons heen.

Bronmateriaal

-
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Alex E. Proimos (cc via Flickr.com).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd