En daarmee is Saturnus – en niet langer Jupiter – de planeet die de meeste manen bezit.
Wetenschappers ontdekten de twintig manen met behulp van de Subaru-telescoop in Hawaii. Met de ontdekking van deze twintig manen komt het totale aantal manen rond Saturnus op 82. En daarmee heeft de gasreus Jupiter van de troon gestoten; Jupiter bezit er – voor zover we nu weten – namelijk ‘slechts’ 79.
Kleine maantjes
Voor alle 20 manen die recent rond Saturnus zijn ontdekt, geldt dat ze rond de vijf kilometer groot zijn. Zeventien ervan hebben een retrograde baan, wat betekent dat ze tegen de rotatierichting van Saturnus in bewegen. De overige drie manen draaien in dezelfde richting als Saturnus (en hebben dus een zogenoemde prograde baan). Twee van de drie prograde manen bevinden zich vrij dicht bij de gasreus en hebben slechts twee jaar nodig om een rondje rond Saturnus te voltooien. De overige manen zijn wat verder van de gasreus verwijderd en hebben meer dan drie jaar nodig om een baantje rond Saturnus te trekken.
Inclinatie
De onderzoekers stelden voor elk van de 20 manen ook de inclinatie – oftewel de glooiingshoek ten opzichte van de evenaar van Saturnus – vast. Twee manen hebben een inclinatie van zo’n 46 procent en kunnen daarmee tot de zogenoemde Inuit-manen worden gerekend. Deze manen bevinden zich op grotere afstand van Saturnus en hebben allemaal een inclinatie van 46 graden en dragen allemaal namen afkomstig uit de mythologie van de Inuits (vandaar dat ze ook wel aangeduid worden als Inuit-manen). Aangenomen wordt dat deze Inuit-manen restanten zijn van een veel grotere maan die in het verleden om de een of andere reden uit elkaar is gevallen.
Ook de retrograde manen die nu rond Saturnus zijn ontdekt, hebben een inclinatie die opvallend genoeg overeenkomt met die van andere retrograde manen die allemaal namen uit de Noorse mythologie dragen en ook wel aangeduid worden als de Noorse groep. Het wijst er eveneens op dat zij – samen met die andere retrograde manen met een vergelijkbare inclinatie – ooit een veel groter hemellichaam vormden. “Deze groepering van manen op grotere afstand van de planeet zien we ook rond Jupiter en wijst erop dat er gewelddadige botsingen plaatsvonden tussen de manen of met objecten van buiten het systeem, zoals passerende planetoïden of kometen,” stelt onderzoeker Scott Sheppard.
Wat verder opvalt, is dat één van de ontdekte prograde manen een inclinatie van bijna 36 graden heeft. Er zijn ons meer prograde manen met een vergelijkbare inclinatie bekend: deze manen worden gerekend tot de Gallische groep (zo genoemd, omdat de manen stuk voor stuk namen uit de Gallische mythologie hebben gekregen). Al deze manen bevinden zich relatief dicht bij Saturnus. Maar de prograde maan die onderzoekers nu hebben ontdekt en die een vergelijkbare inclinatie blijkt te hebben, is vrij ver van Saturnus verwijderd. Het kan erop wijzen dat deze maan op de één of andere manier van Saturnus vandaan is bewogen. Een alternatieve verklaring zou kunnen zijn dat het puur toeval is dat de maan een inclinatie heeft die overeenkomt met die van de Gallische groep en de maan daar in werkelijkheid niets mee te maken heeft.
De twintig manen die rond Saturnus zijn ontdekt, hebben een naam nodig. En jij mag – via Twitter – meedenken. Weet je een leuke naam? Tweet ‘m dan naar @SaturnLunacy en vertel waarom deze naam volgens jou zo geschikt is, of laat het zien met behulp van foto’s, kunst of zelfs een kort filmpje. Voor je je fantasie de vrije loop laat, moet je weten dat er wel regels zijn. Zo moeten twee van de drie prograde manen vernoemd worden naar een reus uit de mythologie van de Inuits. De derde prograde maan moet vernoemd worden naar een reus uit de Gallische mythologie. En de overgebleven zeventien retrograde manen dienen vernoemd te worden naar een reus uit de Noorse mythologie. Uit alle naamsuggesties worden er uiteindelijk een paar gekozen en voorgelegd aan de International Astronomical Union: de organisatie die ten slotte beslist welke naam een hemellichaam krijgt.
Implicaties
De ontdekking van deze twintig manen is om meerdere redenen belangrijk. Zo bevredigt deze natuurlijk allereerst onze onbedwingbare nieuwsgierigheid naar wat er allemaal in ons zonnestelsel te vinden is. Maar daarnaast kan de ontdekking ook meer inzicht geven in de evolutie van Saturnus. “Het bestuderen van de banen van deze manen kan hun oorsprong onthullen en meer informatie opleveren over de omstandigheden rondom Saturnus in de tijd dat de gasreus ontstond,” aldus Sheppard. Hij illustreert dat aan de hand van een voorbeeld. “In de jonge jaren van het zonnestelsel werd onze zon omringd door een roterende gas- en stofschijf waaruit planeten werden geboren. Aangenomen wordt dat een vergelijkbare gas- en stofschijf Saturnus omringde toen deze ontstond. Het feit dat deze nieuw ontdekte manen in staat waren om rond Saturnus te blijven cirkelen nadat de grotere manen waarvan ze oorspronkelijk deel uitmaakten, uiteen waren gevallen wijst erop dat deze botsingen plaatsvonden nadat het planeetvormingsproces grotendeels was afgerond en de schijven niet langer een rol van betekenis speelden.”
Voor nu gaat Saturnus met 82 manen de boeken in als de meest manen-rijke planeet in ons zonnestelsel (en daarbuiten). Of de planeet die status lang kan vasthouden, is afwachten. Jupiter zit ‘m met 79 manen immers op de hielen. En het lijkt niet ondenkbaar dat rond beide gasreuzen nog meer manen op ontdekking wachten. Zo werden er vorig jaar nog 12 nieuwe manen rond Jupiter ontdekt. Ook toen mocht het publiek namen suggereren. Voorwaarde was wel dat de namen gerelateerd waren aan Zeus of Jupiter. Vijf voorgestelde namen werden recent ook daadwerkelijk door de IAU aan vijf van de twaalf manen toegekend. Deze vijf manen gaan sindsdien door het leven onder de namen Eirene, Pandia, Ersa (dochters van Zeus), Philophrosyne en Eupheme (kleindochters van Zeus).
