‘Machtige Egyptische rijk viel door vulkaanuitbarstingen’

Cleopatra was kansloos.

In het jaar 30 voor Christus slaat de beroemde Cleopatra de hand aan zichzelf. Het laatste lid van de Ptolemaeïsche dynastie sterft en het ooit zo machtige Egyptische rijk wordt moeiteloos door Octavianus bij het Romeinse Rijk ingelijfd. Hoe heeft het toch zover kunnen komen? Onderzoekers denken het nu te weten. In het blad Nature Communications schrijven ze dat het allemaal te herleiden is naar…vulkaanuitbarstingen.

Nijl
De welvaart van Egypte hing nauw samen met de Nijl. Deze rivier overstroomde elk jaar. En die overstromingen – ingegeven door het regenseizoen in het Ethiopisch Hoogland – waren van cruciaal belang voor de landbouw in Egypte. Ze lieten namelijk een vruchtbare laag slib achter, waar de boeren weer dankbaar gebruik van konden maken.

Geen overstroming
Maar soms bleef die jaarlijkse overstroming uit. En oude geschriften vertellen ons dat dat steevast leidde tot sociale onrust. Onduidelijk bleef echter wat de hoofdoorzaak was van het uitblijven van die overstromingen. Tot nu. Want onderzoekers denken eruit te zijn.

Vulkaanuitbarstingen
Ze baseren zich onder meer op ijskernen – die ze gebruikten om vulkaanuitbarstingen te dateren – en geschriften waarin de sociaal-economische toestand van Egypte aan bod kwam en de waterstand van de Nijl stond vermeld. Het onderzoek wijst uit dat het uitblijven van overstromingen opvallend vaak samenvalt met jaren waarin flinke vulkaanuitbarstingen plaatsvonden. Modellen onderschrijven het idee dat daar een verband zit: ze wijzen uit dat die vulkaanuitbarstingen het lokale klimaat flink in de war konden schoppen (zie kader) en ervoor konden zorgen dat er minder regen viel in het Ethiopisch Hoogland. En minder regen daar, betekende ook minder water in de Nijl.

Tijdens vulkaanuitbarstingen belanden er zwavelachtige gassen in de stratosfeer. Allerlei interacties zorgen ervoor dat uit die gassen licht reflecterende aerosolen ontstaan. En die kunnen wel twee jaar in de stratosfeer blijven rondhangen. Eerder onderzoek richtte zich met name op de impact die dergelijke aerosolen op de temperatuur hebben. Maar in dit onderzoek tonen wetenschappers aan dat ze tevens van invloed zijn op de mate van neerslag en windrichting. En die twee factoren konden er weer voor zorgen dat Egypte soms met lege handen achterbleef.

De onderzoekers suggereren zo niet alleen dat vulkaanuitbarstingen een belangrijke rol speelden in de ineenstorting van de Ptolemaeïsche dynastie en de opkomst van het Ptolemaeïsche Egypte als een provincie van het Romeinse Rijk. Ze waarschuwen tevens dat landen die voor hun landbouw sterk afhankelijk zijn van door de regentijd ingegeven overstromingen zeer kwetsbaar zijn. Een vulkaanuitbarsting is voldoende om de landbouw in deze landen – die zo’n 70% van de wereldbevolking herbergen – overhoop te gooien.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd