Een nieuw onderzoek tornt aan het idee dat de vliegende reptielen veren hadden.
De pterosaurus was een vliegend reptiel dat zij-aan-zij met de dinosaurussen leefde. Maar hoe dit dier er precies uitzag, weten we eigenlijk niet. Al lange tijd discussiëren onderzoekers er lustig op los. Want zou dit reusachtige vliegende reptiel nou wel, of geen veren hebben gehad? Onderzoekers hebben zich in een nieuwe studie wederom over deze kwestie gebogen. En daaruit blijkt nu dat de machtige pterosaurus waarschijnlijk toch ‘naakt’ door het leven moest.
Veren
In 2018 kwam een onderzoeksgroep met een baanbrekende studie op de proppen. In het artikel beweerden ze dat pterosaurussen wel degelijk met veren bedekt waren. De onderzoekers trekken die conclusie na onderzoek in Mongolië, waar in het verleden al prachtige resten van pterosaurussen zijn teruggevonden. Met geavanceerde microscopen bestudeerden ze de resten van de pterosaurussen. En daaruit blijkt dat ze mogelijk over pluizig materiaal beschikten, dat tot ‘proto-veren’ gerekend kan worden.
In tegenstelling tot de complexe veren die vogels tegenwoordig hebben en gekenmerkt worden door in elkaar grijpende haakjes, beschikten verschillende soorten vleesetende dinosaurussen (maar ook een reeks andere dino’s) over veel eenvoudigere proto-veren. Dit zijn veren met een soort haarachtige draadstructuur. Deze proto-veren dienden waarschijnlijk als een pluizig verenkleed dat meehielp om dinosaurussen warm te houden.
Toch trekken onderzoekers deze conclusie nu weer in twijfel. En niet alleen omdat dit ogenschijnlijke detail enorme implicaties heeft. Als er daadwerkelijk gevederde pterosaurussen bestonden, zou dit beteken dat de allereerste veren moeten zijn ontstaan in een voorouder die pterosauriërs en dinosauriërs met elkaar delen. Het is namelijk onwaarschijnlijk dat zoiets ingewikkelds als veren afzonderlijk in twee verschillende groepen dieren zouden evolueren. En dus zou het betekenen dat de allereerste veren minstens 80 miljoen jaar eerder geëvolueerd zijn dan men momenteel vermoedt. Het zou tevens suggereren dat alle dinosaurussen over een verenkleed of proto-veren beschikten. Vervolgens zouden sommige groepen – zoals sauropoden – deze vervolgens weer zijn verloren. En dat druist sterk in tegen de heersende theorie.
Theorie
Toch wordt de stelling dat pterosaurussen over veren beschikten al sinds jaar en dag geopperd. “Het idee van gevederde pterosauriërs gaat zelfs terug tot de negentiende eeuw,” vertelt onderzoeker David Unwin. “Maar het fossiele bewijs was toen, en is nu nog steeds, erg zwak. Uitzonderlijke claims vereisen uitzonderlijk bewijs. Eerstgenoemde hebben we, dat laatste niet.”
Haarachtige filamenten
Het bewijs dat de onderzoekers in 2018 voor hun theorie aanleverden, berust op minuscule, haarachtige filamenten met een diameter van minder dan een tiende van een millimeter die in ongeveer dertig fossielen zijn aangetroffen. De onderzoekers konden echter maar drie exemplaren vinden waarop deze filamenten een ‘vertakkende structuur’ leek te vertonen die typerend is voor proto-veren.
Weerlegd
In de nieuwe studie suggereren de onderzoekers nu dat het hier helemaal niet om proto-veren gaat, maar om taaie vezels die deel uitmaken van de interne structuur van het vleugelmembraan van de pterosaurus. De opgemerkte ‘vertakkende structuur’ zou gewoon het resultaat zijn van verval en slijtende vezels. En dus hebben de onderzoekers hiermee eerdere studies die claimen dat de machtige pterosaurus over een heus verenkleed beschikte, weerlegd.
Hoe dan ook, volgens onderzoeker David Martill zouden ideeën over het uiterlijk van de oude vliegende reptielen zorgvuldig heroverwogen moeten worden. “Als ze echt veren hadden, hoe zagen die er dan uit? En vertoonden ze dezelfde fantastische verscheidenheid aan kleuren als vogels vandaag de dag tentoonstellen?” vraagt hij zich hardop af. “Aan de andere kant, als ze geen veren hadden, hoe bleven pterosaurussen dan ’s nachts warm? Welke beperkingen had dit op hun geografische bereik? Bleven ze weg van koudere noordelijke klimaten zoals de meeste reptielen tegenwoordig doen? De aanwijzingen zijn zo cryptisch dat we nog lang niet weten hoe deze geweldige dieren precies in elkaar staken.”
