Tot die conclusie komen wetenschappers nadat ze ijs uit de tijd dat de Zwarte Dood in Europa toesloeg, bestudeerden.
In de veertiende eeuw sloeg de pest – alias de Zwarte Dood – hard toe in Europa. Miljoenen mensen kwamen om. En het effect van de vaak dodelijke ziekte is zelfs zichtbaar in ijs dat in die tijd ontstond, zo blijkt uit een nieuw onderzoek.
IJs
Wetenschappers bestudeerden ijs dat in de tijd dat de Zwarte Dood in Europa rondwaarde, in de Zwitserse-Italiaanse Alpen gevormd was. In dat ijs zitten luchtbelletjes die verraden hoe de atmosfeer in de tijd dat het ijs ontstond, in elkaar stak. Uit het onderzoek blijkt dat de atmosfeer in de tijd dat de Zwarte Dood genadeloos toesloeg in Europa vrijwel geen lood bevatte.
Natuurlijke concentratie
Hoe kan dat? Het wijst erop dat de productie van lood in de veertiende eeuw – door toedoen van de Zwarte Dood – korte tijd stil kwam te liggen. Maar de ontdekking heeft nog een veel belangrijkere implicatie. Het feit dat er gedurende de veertiende eeuw korte tijd vrijwel geen lood in de atmosfeer zit, suggereert dat de natuurlijke concentratie lood in de lucht vrijwel nul is. En dat is verrassend: onderzoekers dachten namelijk dat er van nature redelijk veel lood in de atmosfeer te vinden is. “Deze nieuwe gegevens laten zien dat menselijke activiteiten de Europese lucht vrijwel ononderbroken al bijna 2000 jaar vervuilen,” zo concluderen de wetenschappers. “Alleen het ineenstorten van een populatie en economische activiteit veroorzaakt door een pandemie bracht de atmosferische vervuiling terug tot een niveau dat we nu als ‘natuurlijk’ kunnen bestempelen.”
Ander afnames
Niet alleen ten tijde van de Zwarte Dood zagen de onderzoekers de concentratie lood in de atmosfeer afnemen. Dat gebeurde ook in 1460, waarschijnlijk door toedoen van een epidemie. En het gebeurde ook in de jaren zeventig van de vorige eeuw. In die tijd werd het steeds ongebruikelijker om lood aan benzine toe te voegen. Maar geen van deze afnames van de concentratie lood in de atmosfeer komt in de buurt van de enorme afname die de onderzoekers in de jaren van de Zwarte Dood zagen.
Het onderzoek verandert onze kijk op de luchtvervuiling in vroeger tijden. Lang werd gedacht dat mensen pas in achttiende en negentiende eeuw begonnen met het op grote schaal vervuilen van hun leefgebied en dat loodconcentraties die voor die tijd gemeten werden een natuurlijke oorsprong hadden. Maar blijkbaar bestaat er niet zoiets als een natuurlijke concentratie lood in de atmosfeer en vervuilen mensen de Europese lucht al zeker 2000 jaar.
