Mogelijk voorkomt het vogeltje zo oververhitting.
De grote karekiet is een bijzonder zangvogeltje. Niet alleen is dit beestje in staat om 34 opeenvolgende uren te vliegen zonder op een takje neer te strijken, hij kan ook naar immense hoogtes klimmen. Zo hebben onderzoekers ‘m op wel 6300 meter boven de grond gespot. Waarom? In een nieuwe studie, gepubliceerd in het vakblad Science, zochten ze het uit.
’s Nachts
De meeste van de miljoenen zangvogeltjes die elk jaar tussen Europa en Afrika migreren, vliegen ’s nachts. Overdag rusten ze vaak uit en zoeken ze naar eten. Om echter te voorkomen dat ze moeten stoppen op onherbergzame gebieden met weinig voedsel – denk aan woestijnen en zeeën – vliegen sommige vogeltjes soms wel 24 uur lang achter elkaar door. De grote karakiet (Acrocephalus arundinaceus) is zo’n doorzetter. Zoals gezegd kan hij wel 34 uur lang in de lucht blijven fladderen zonder moe te worden.
Wetenschappers zijn erg geïnteresseerd in de lange trekvluchten van dit bijzondere zangvogeltje. En dus besloten ze een aantal uit te rusten met dataloggers. Hierdoor kon het onderzoeksteam de lange migraties van minuut tot minuut bestuderen. Veertien grote karekieten werden tijdens de zomer rond het Zweedse meer Kvismaren – nabij de Zweedse stad Örebro – gevangen en uitgerust met de dataloggers, die overigens niet meer dan 1,2 gram wegen. En dat leverde onderzoekers een heel jaar lang waardevolle informatie op. Terwijl de vogeltjes naar Afrika migreerden, verzamelden de dataloggers namelijk continue gegevens over onder andere de vlieghoogte.
Grote hoogte
Op basis van deze informatie berekenden de onderzoekers dat de grote karekiet ’s nachts op een gemiddelde hoogte van 2400 meter te vinden was. Maar af en toe klimmen de vogeltjes naar ongekende hoogte, zo ontdekte het team. Het migrerende zangvogeltje blijkt namelijk overdag zo’n 3000 meter hoger te vliegen dan ‘s nachts. Totdat de schemering inzet vliegen de vogels gemiddeld op 5400 meter boven de grond en zijn soms wel op 6300 meter te vinden. Op het moment dat de zon ondergaat, dalen de vogeltjes weer naar een hoogte van ongeveer 2000 meter.
Verklaring
Het zijn verrassende resultaten. Want er zijn bijvoorbeeld geen hoge bergen langs de trekroutes die de grote karekieten naar deze extreme hoogten dwingen. Wat er dan wel aan ten grondslag ligt? Volgens de onderzoekers zijn er twee mogelijke verklaringen. Allereerst kunnen grote karekieten als ze hoger vliegen verder kijken. Op die manier zijn ze beter in staat om roofdieren te ontwijken. Maar het zou ook nog iets anders kunnen zijn. Zo suggereren de onderzoekers dat de vogels naar grote hoogte klimmen om zo oververhitting te voorkomen.
Oververhitting
Overdag is het natuurlijk een stuk warmer dan ’s nachts. En om te voorkomen dat de grote karekieten het te heet krijgen, zoeken ze hun toevlucht op grotere hoogtes. “Het is daar kouder,” verklaart onderzoeker Sissel Sjöberg. “Op een hoogte van 5400 meter bereiken de vogels een luchtlaag waar het ongeveer – 9 graden Celsius is. Dat is 22 graden kouder dan de hoogte waarop de vogels ’s nachts vliegen.”
Vleugels
Dat lijkt misschien rigoureus. Maar op deze manier blijven de vogeltjes in ieder geval wel koel. “Ze slaan meerdere keren per seconde met hun vleugels, dus ze werken extreem hard,” gaat Sjöberg verder. “Hierdoor worden hun lichaampjes, of ze nu overdag of ’s nachts vliegen, erg heet. Overdag worden ze echter ook nog blootgesteld aan de hitte van de zonnestraling. En dus denken we dat ze overdag naar veel koudere luchtlagen klimmen om dat te compenseren.”
De onderzoekers blijven dit intrigerende zangvogeltje bestuderen. Ze hopen dan ook mettertijd een definitief antwoord te vinden op de vraag waarom de vogeltjes zulk merkwaardig gedrag vertonen. Dit zou bovendien ook kunnen helpen verklaren waarom de meeste vogels die tijdens de winter naar de tropen trekken bijna altijd ’s nachts vliegen, terwijl ze normaal gesproken juist overdag actief zijn en ’s nachts rusten.
