Mogelijk de oudste sporen van dierlijk leven ontdekt

Het gaat om een fossiele zeespons, ontdekt in 890 miljoen jaar oud gesteente. En dat kan betekenen dat sponzen maar liefst 350 miljoen jaar eerder leefden dan gedacht.

Wetenschappers vermoeden dat de zeespons weleens het allereerste dier op aarde kan zijn geweest. Maar wannéér ontstonden ze? Het is een vraag die menig wetenschapper bezighoudt. Nu zijn onderzoekers in 890 miljoen jaar oude Canadese riffen op vrij opmerkelijke sponsachtige sporen gestuit. En dat betekent dat dit gesteente mogelijk het vroegst bekende gefossiliseerde dierenlichaam herbergt.

Eerste dieren
Hoewel de zeespons wel veel weg heeft van een plant, wordt ie toch tot de dieren gerekend. Sterker nog, de spons was mogelijk zelfs het allereerste dier dat op onze aarde verscheen. Dat wetenschappers dat denken is niet zo gek; sponzen zijn namelijk hele eenvoudige dieren. “Ze zijn het meest basale diertype in de boom van de dierlijke evolutie,” vertelt onderzoeker Elizabeth Turner in een interview met Scientias.nl. “Het zou daarom goed kunnen dat ze de eerste dieren op onze planeet waren.”

Oudste bewijs
Tot nu toe is de oudst bekende gefossiliseerde spons zo’n 550 miljoen jaar oud. Bovendien wijst genetisch bewijs van moderne sponzen uit dat deze oeroude dieren tijdens het vroege Neoproterozoïcum ontstonden, een geologisch tijdperk dat zich grofweg uitstrekt tussen 1000 – 541 miljoen jaar geleden. Maar de onderzoekers uit de nieuwe studie betogen nu dat zij nóg oudere sporen van een zeespons hebben gevonden. Het duwt dus ook de opkomst van de eerste dieren verder op de tijdlijn terug.

Fossiel
De onderzoekers baseren zich op monsters, genomen uit een 890 miljoen jaar oud rif in het noordwesten van Canada. Deze blijken te zijn ontstaan door calciumcarbonaat-afzettende bacteriën. In deze oeroude monsters trof het team vertakkingen van buisvormige structuren aan die het mineraal calciet bevatten. Deze structuren blijken na een grondig onderzoek sterk te lijken op het vezelachtige skelet dat wordt aangetroffen in gewone sponzen; een moderne soort die onder andere voor commerciële badsponzen wordt gebruikt. Bovendien lijken de structuren ook erg op eerder gevonden structuren die in calciumcarbonaat rotsen zijn ontdekt. Hiervan wordt gedacht dat ze zijn ontstaan door het verval van de lichamen van gewone sponzen.

Eerder dan gedacht
Als de structuren ontdekt in 890 miljoen jaar oud gesteente inderdaad aan een zeespons toebehoren, is dat erg bijzonder. Het betekent namelijk dat sponzen mogelijk zo’n 350 miljoen jaar eerder in de oceanen leefden dan gedacht. Bovendien zouden dit in dat geval tevens de oudste sporen van dierlijk leven zijn. En daarmee waren dieren dus blijkbaar al relatief vroeg in de geschiedenis van onze planeet van de partij.

Zuurstof
Zo vroeg zelfs, dat het zuurstofniveau op aarde nog niet eens op peil was. Het zou namelijk betekenen dat deze zeesponzen zo’n 90 miljoen jaar leefden voordat de aardse atmosfeer voldoende zuurstof bevatte. En dat is opmerkelijk, aangezien we allemaal weten dat zuurstof van vitaal belang is voor dieren. “Als mijn bevindingen kloppen, vond de evolutionaire verschijning van de eerste dieren plaats voorafgaand aan twee grote gebeurtenissen die bekend staan als noodzakelijke voorwaarden voor de opkomst en diversificatie van dieren,” zegt Turner. “Sommigen denken dat de toename van zuurstof tijdens het Neoproterozoïsche tijdperk essentieel was. Maar als mijn interpretaties kloppen, verschenen de eerste dieren vóór die gebeurtenis. En dat zou betekenen dat deze zeesponzen goed in zuurstofarme omgevingen (lage zuurstofconcentraties ten opzichte van de moderne omstandigheden) wisten te gedijen.”

IJstijd
De tweede grote gebeurtenis waar Turner naar verwijst, zijn extreme ijstijden die tussen 720 en 635 miljoen jaar geleden plaatsvonden. “De fossielen zijn ouder dan deze cryogene ijstijden,” zegt ze. “Dit zijn vrij controversiële perioden waarin een groot deel van de aarde mogelijk bevroren was. Mijn bevindingen wijzen erop dat ‘producten’ van biologische evolutie – inclusief sponzen – deze ijstijden overleefden. En dat betekent dat deze perioden niet de biologische evolutie hebben ‘gereset’.”

Als blijkt dat de ontdekte fossielen inderdaad aan sponzen toebehoren, zou dit betekenen dat dit vrij kranige beestjes waren. Hoe zeker Turner van haar zaak is? “Ik vind het bewijs redelijk overtuigend,” zegt ze. “Maar dat betekent niet dat ik niet opensta voor andere interpretaties. Als ik het echter correct heb, betekent dit dat dit de oudste fossielen van zeesponzen zijn die tot nu toe zijn ontdekt. Maar dat hoeft niet te betekenen dat deze specifieke fossielen ook echt de allereerste dieren vertegenwoordigen. Misschien leefden die wel nóg eerder. Er moet nog veel werk worden verzet om al het relevante gesteente daterend uit belangrijke tijdvakken te bestuderen.”

Bronmateriaal

"Potential evidence for the earliest animal life" - Laurentian University (via Scimex)

Interview met Elizabeth Turner

Afbeelding bovenaan dit artikel: Dimitris Vetsikas via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd