‘Mysterieus dimmende ster steelt exomaan en helpt ‘m geleidelijk aan de vernieling in’

Wetenschappers komen met een nieuwe – en opvallend passende – verklaring voor het vreemde gedrag van Tabby’s ster, oftewel KIC 8462852.

Het is niet ongebruikelijk dat onderzoekers er getuige van zijn dat de helderheid van een ster afneemt. Sterker nog: ruimtetelescopen zoals Kepler en TESS hebben al duizenden sterren in helderheid zien afnemen en daaruit af kunnen leiden dat er rond die sterren planeten draaien die zo af en toe een deel van het sterlicht tegenhouden. In al deze gevallen zit er regelmaat in de afnames in helderheid: de helderheid neemt elke keer evenveel af en tussen de afnames in helderheid zit elke keer ongeveer evenveel tijd. Bij KIC 8462852 is dat echter anders. De helderheid van de ster neemt zeer onregelmatig af. Zo varieert de tijd die tussen de afnames in helderheid verstrijkt, sterk. Bovendien neemt de helderheid niet elke keer even sterk af: soms zien onderzoekers de helderheid van de ster met slechts 1 procent afnemen, de andere keer met maar liefst 22 procent. In 2015 moesten onderzoekers dan ook al concluderen dat de aanwezigheid van een planeet deze afnames in helderheid niet kan verklaren. Maar wat dan wel? Nog mysterieuzer werd het toen onderzoekers in 2016 ontdekten dat de algehele helderheid van KIC 8462852 al jaren afneemt. Tussen 1890 en 1989 is de ster maar liefst 14% minder helder geworden.

Nieuwe oplossing
De afgelopen jaren hebben onderzoekers al heel wat verklaringen voor de mysterieuze afnames in helderheid van KIC 8462852 bedacht. Sommige onderzoekers dachten dat kometen die rond KIC 8462852 zwermen de oorzaak waren. Weer anderen hielden het op een door aliens gebouwde megastructuur rond de ster. Inmiddels zijn wetenschappers het er wel over eens dat laatstgenoemde verklaring van tafel kan en de afnames in helderheid waarschijnlijk het resultaat zijn van de aanwezigheid van stof. Maar waar komt dat stof dan vandaan? En hoe kan dat zowel de onregelmatige afnames in helderheid als de afname in helderheid die onderzoekers op lange termijn zien, verklaren? Dat zijn vragen waar onderzoekers nog mee worstelen. In een nieuw paper – verschenen in het blad Monthly Notices of the Royal Astronomical Society – komen wetenschappers met een mogelijke oplossing. De onderzoekers stellen dat KIC 8462852 een exomaan heeft gestolen en nu bezig is om deze de vernieling in te helpen.

Over een exoplaneet en -maan
In het door de onderzoekers voorgestelde scenario bezat KIC 8462852 in een ver verleden een planeet. En rond die planeet cirkelde een exomaan. Door interacties tussen KIC 8462852 en de planeet zou de planeet vernietigd zijn, waarna de exomaan achterbleef. KIC 8462852 zou deze exomaan vervolgens naar zich toe hebben getrokken en in een baan om zichzelf hebben geplaatst. In die nieuwe baan wordt de exomaan blootgesteld aan heftige straling afkomstig van KIC 8462852. Die straling ontdoet de ijzige, stoffige exomaan van zijn buitenste lagen, waardoor er stofwolken ontstaan. Wanneer die tussen de ster en de aarde langs bewegen, zien we de helderheid van KIC 8462852 behoorlijk afnemen. Dat kan de onregelmatige afnames in de helderheid van de ster verklaren. Maar nu nog de algemene afname in helderheid die sinds 1890 aan de gang is. Daarvoor gaan de onderzoekers nog een stap verder: KIC 8462852 heeft de exomaan niet alleen van zijn buitenste lagen ontdaan, maar deze compleet in stukken gescheurd. Het puin heeft een schijf rond Tabby’s ster gevormd die een deel van het sterlicht permanent tegenhoudt.

Afbeelding: NASA / JPL Caltech.

De transparantie van deze schijf – en dus de mate waarin deze sterlicht blokkeert – verandert wel door de tijd, doordat de ster puin en stof naar zich toetrekt, waardoor het zo warm wordt dat het smelt en uiteindelijk op het oppervlak van de ster valt. De brokstukken van de exomaan hebben het eeuwige leven dus niet; over een periode van miljoenen jaren zullen de resten geleidelijk aan verdampen en ruimt de ster de exomaan als het ware eigenhandig op. Je mag dan ook verwachten dat de helderheid van de ster in de verre toekomst weer toeneemt en ook de onregelmatige afnames in helderheid steeds zeldzamer zullen worden. “De exomaan is als een komeet van ijs die verdampt en puin de ruimte in slingert,” vertelt onderzoeker Brian Metzger. “Uiteindelijk zal de exomaan compleet verdampen, maar het zal miljoenen jaren duren voor de maan gesmolten is en door de ster is geconsumeerd. We hebben geluk dat we deze verdamping zien plaatsvinden.”

Passend
De hypothese van Metzger en collega’s past keurig bij wat we van KIC 8462852 weten. En het begint dus allemaal met een exoplaneet die een maan bezit en door zijn moederster wordt aangetrokken en vernield. “Het resulteert van nature in een eenzame exomaan die in een zeer excentrische baan ronde ster gaat draaien en precies die eigenschappen heeft waarvan eerder onderzoek heeft aangetoond dat ze nodig zijn om de afnames in helderheid van Tabby’s ster te kunnen verklaren,” aldus onderzoeker Miguel Martinez. “Geen enkel ander model was in staat om al deze puzzelstukjes bij elkaar te voegen.”

De grote uitdaging is nu om meer sterren te vinden die exomanen ontvoerd hebben en bezig zijn om deze te vernietigen. Als onderzoekers die kunnen vinden, krijgen we niet alleen meer inzicht in het vreemde gedrag van KIC 8462852, maar wijst het er tevens op dat manen ook buiten ons zonnestelsel een veelvoorkomend verschijnsel zijn. Hard bewijs daarvoor ontbreekt tot op heden.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd