Naakte molratten blijken een dialect te hebben

En hun koningin bewaakt het.

Dat schrijven onderzoekers in het blad Science. Ze trekken die conclusie nadat ze maar liefst 36.190 piepjes van 166 naakte molratten die deel uitmaakten van zeven verschillende koloniën, bestudeerden.

Het onderzoek
“We keken specifiek naar één type geluid,” zo vertelt onderzoeker Alison Barker aan Scientias.nl. “Een zacht piepje dat gebruikt wordt als begroeting.” En op basis van dat begroetings-piepje bleek het mogelijk te zijn om te achterhalen uit welke kolonie een naakte molrat kwam. “We stelden dus vast dat elke kolonie een eigen dialect heeft.”

De naakte molratten zijn zich daar ook van bewust en kunnen hun eigen dialect herkennen en onderscheiden van dat van andere koloniën. Dat blijkt wel uit experimenten waarbij een naakte molrat in een hokje werd geplaatst dat via twee buisjes verbonden was met twee andere, lege hokjes. Wanneer de onderzoekers in zo’n leeg hokje het dialect van de naakte molrat lieten horen, reageerde deze meteen door een geluidje te maken. Klonk het dialect van een andere kolonie, dan hield de naakte molrat zich stil. En zelfs wanneer de onderzoekers de naakte molrat in het hokje zijn eigen dialect lieten horen, maar gelijktijdig de geur van een andere kolonie lieten ruiken, reageerde het beestje. “Dat laat zien dat de naakte molratten echt op het dialect, in plaats van op de geur reageren en dat ze positief reageren op hun eigen dialect.”

Koningin bewaakt het dialect
Overigens lijkt het spreken van een dialect in een intacte naakte molratten-kolonie niet zozeer een optie, maar meer een harde eis te zijn. Dat ontdekten de onderzoekers – min of meer toevallig – doordat één van de koloniën die ze bestudeerden, in korte tijd twee keer een koningin kwijtraakte. “In de anarchie die volgde, zagen we dat er veel meer variatie kwam in de geluiden die de andere naakte molratten in de kolonie maakten.” In andere woorden: het dialect werd een stuk rommeliger. En dat veranderde pas weer toen een ander hooggeplaatst vrouwtje in de kolonie de rol van koningin op zich nam. Het wijst er volgens de onderzoekers op dat de koningin het dialect controleert en ervoor zorgt dat het gehandhaafd wordt. “Het is niet zo dat naakte molratten (als hun koningin sterft, red.) hun dialect vergeten,” legt Barker uit. “Maar ze kiezen ervoor om het niet te gebruiken. De koningin oefent in zo’n sterke mate controle uit over het gedrag van alle leden van de kolonie dat werkers zelfs niet in staat zijn om zich voort te planten. We denken dat het zachte piepje dan ook intern gebruikt wordt als een soort conformiteitscontrole: een vocaal signaal dat laat zien dat alle leden van de kolonie de koningin gehoorzamen. In dit scenario zouden geluiden die hiervan afwijken een teken zijn dat men zich niet conformeert en bestraft worden. Wanneer de koningin sterft, beginnen individuen variaties aan te brengen in hun zachte piepjes en het resultaat is dat het dialect slordiger wordt. Veranderingen in het dialect zijn waarschijnlijk dan ook een consequentie van de hervonden ‘vrijheid’ in koloniën zonder koningin.” Die vrijheid – en bijbehorende (vocale) anarchie – klinkt overigens mooier dan ‘ie in de praktijk is. “Helaas hebben koloniën zonder koningin in het wild een kleine kans om langdurig te overleven, omdat het delen van voedsel en samenwerken van essentieel belang is in hun voedselarme leefomgeving.”

Jonge dialect-sprekers
Het naakte molratten-dialect is dus behoorlijk belangrijk. Dat blijkt ook wel uit een ander experiment waarbij onderzoekers enkele jonge, verweesde molratten in één van de koloniën die ze bestudeerden, introduceerden. Binnen zes maanden bleken deze jonge knaagdieren zich het dialect van hun nieuwe thuis eigen te hebben gemaakt. Hoe de jonge naakte molratten zich het dialect precies eigen hebben gemaakt, is nog onduidelijk. “Dat zijn we nog aan het uitzoeken. We hebben bewijs dat de geluidjes die naakte molratten op jonge leeftijd maken wat slordiger en onduidelijker zijn. Een opwindende mogelijkheid is dan ook dat we hier te maken hebben met de naakte molratten-equivalent van ‘brabbelen’.”

De naakte molratten blijven ons duidelijk verbazen. “We achtten het wel waarschijnlijk dat vocale communicatie heel belangrijk is voor de naakte molratten, aangezien ze voortdurend aan het kletsen zijn,” aldus Barker. “Maar wat ons toch wel verrast heeft, is de flexibiliteit van deze dialecten en dat ze aangeleerd kunnen worden (tijdens de ontwikkeling) en weer verloren kunnen gaan (als een kolonie geen leider meer heeft).”

Maar wat het onderzoek volgens Barker vooral laat zien, is hoe belangrijk communicatie is voor een succesvolle samenwerking. “Complexe samenlevingen hebben complexe communicatiesystemen geëvolueerd. En wat zo opwindend is, is dat we hier nu ook bewijs voor vinden in een heel nieuwe tak van de evolutionaire stamboom.”