Wetenschappers onthullen de duistere zijde van de beestjes die ons al talloze keren versteld hebben doen staan.
Naakte molratten zijn fascinerende beestjes. Zo leven de vrijwel blinde, slechthorende dieren in ondergrondse koloniën die nog het meeste weghebben van die van de bij: er is een koningin, er zijn werkers en zelfs soldaten. Maar dat is niet het enige opmerkelijke. Experimenten hebben uitgewezen dat de vachtloze knaagdieren bovendien vrijwel immuun zijn voor kanker en tot wel achttien minuten zonder zuurstof kunnen. Als klap op de vuurpijl kunnen naakte molratten wel dertig jaar oud worden, wat heel uitzonderlijk is voor een beestje dat amper groter is dan een muis.
Slaven
Maar er is meer, zo blijkt uit een nieuw onderzoek, verschenen in het blad Journal of Zoology. In de studie onthullen wetenschappers de duistere zijde van de zo op het eerste gezicht niet heel gevaarlijke of agressieve naakte molrat. En die liegt er niet om. Zo blijken naakte molratten regelmatig nabije koloniën binnen te vallen en de jonge naakte molratten uit deze koloniën te kidnappen en als slaven in te lijven in de eigen kolonie.
De eerste aanwijzingen voor dit bijzonder agressieve gedrag vonden onderzoekers reeds in laboratoria. Het kwam daar regelmatig voor dat naakte molratten uit de ene kolonie de andere kolonie agressief bejegenden en binnen vielen. Maar onduidelijk was of dat ze dat ook in het wild deden. “Het is heel lastig om het gedrag van deze soort in het wild te bestuderen, omdat ze onder de grond leven,” vertelt onderzoeker Stan Braude aan Scientias.nl. Maar toch is het Braude en collega’s nu gelukt om zich een beeld te vormen van wat zich binnen en tussen koloniën afspeelt. “Onze observaties zijn gebaseerd op het vangen, markeren en weer loslaten van honderden naakte molratten per jaar,” vertelt hij. “We proberen zo een beter beeld te krijgen van hun geboorte- en sterftecijfers, levensduur en verspreiding.” Maar de methode onthulde ook wat naakte molratten uit verschillende koloniën elkaar aandeden en dat bleek toch wel in lijn te zijn met wat de onderzoekers eerder in het laboratorium hadden gezien. “Koloniën hebben een uitgebreid netwerk van ondergrondse tunnels. Rob Brett (een wetenschapper die eerder onderzoek deed naar naakte molratten in Kenia, red.) heeft eens een kolonie in kaart gebracht die een tunnelnetwerk van bijna drie kilometer lang had aangelegd. Wanneer de ene kolonie door de aarde heen breekt en op een tunnel van een naburige kolonie stuit, is er de mogelijkheid om deze kolonie binnen te vallen. In het laboratorium zagen we dat de oudere naakte molratten zich dan naar die plek haasten, de andere kolonie binnenvallen en gaan vechten. In het wild zien we de resultaten daarvan wanneer we dieren vangen met veel verwondingen in hun gezicht.”
Kidnappen
En het blijft niet bij vechten; er wordt ook geroofd. Met name jonge naakte molratten worden als een soort oorlogsbuit meegevoerd. “We hebben de kidnapping niet met eigen ogen zien gebeuren, maar wisten dat deze heeft plaatsgevonden toen we de pups van de ene kolonie het jaar erop aantroffen in de andere kolonie,” vertelt Braude. “Van de aangevallen kolonie hebben we – behalve de ontvoerde pups – ook nooit meer iets teruggezien, dus deze is waarschijnlijk weggevaagd. Het lijkt aannemelijk dat de aanvallers vechten met de volwassen naakte molratten die ze tegenkomen, maar de jonge dieren wegvoeren.”
Grote koloniën
Het onderzoek kan mogelijk deels helpen verklaren waarom en hoe de koloniën van de naakte molratten zo groot worden. “Het is binnen de Bathyergidae – de molrattenfamilie waartoe ook de naakte molratten behoren – heel normaal om in groepen te leven. Maar de meeste soorten (binnen deze familie, red.) leven in koloniën die tot dertig individuen tellen, terwijl de naakte molratten koloniën hebben die tot wel 300 dieren tellen.” En dat is waarschijnlijk te herleiden naar het agressieve karakter van de beestjes. “Zolang aan elkaar grenzende koloniën met elkaar vechten, is het in het voordeel van deze koloniën om een flinke omvang te hebben.” Dat vergroot immers de winkansen, zo blijkt eveneens uit het onderzoek van Braude en collega’s. “Toen we naar de kaarten keken met daarop de locaties van koloniën in de afgelopen twintig jaar, zagen we heel wat gevallen waarin grotere koloniën zich uitbreidden in gebieden waar zich eerder kleinere koloniën bevonden.”
Drie krachten
Eerder onthulden onderzoekers al andere drijvende krachten achter de enorme koloniën van naakte molratten. Zo zou het voor naakte molratten gunstig zijn om deel uit te maken van een grote kolonie, omdat ze zich dan beter beschermd weten tegen roofdieren en samen effectiever op zoek kunnen naar voedsel. “Nu komt daar een derde kracht bij,” stelt Braude. “In staat zijn om je te verdedigen tegen andere naakte molratten.”
Hoewel het onderzoek weer wat meer inzicht geeft in de wondere wereld van het naakte knaagdier, blijven er nog genoeg prangende onderzoeksvragen over. Zo wijst Braude erop dat er in de hoorn van Afrika meerdere populaties naakte molratten te vinden zijn en dat er aanwijzingen zijn dat de koloniën in delen van Ethiopië en Djbouti juist weer wat kleiner zijn. Onduidelijk is nog hoe dat komt. “Ik zou de populaties daar maar wat graag langdurig observeren. Daarnaast kijk ik er ook naar uit om de details van het gedrag van de naakte molratten verder in het laboratorium te bestuderen, want daar kun je in real time zien wat er nu precies gebeurt.” Afgaand op wat onderzoekers in het wild hebben gezien, is een thriller er niets bij.
…naakte molratten alleen boven de grond komen als ze de kolonie waarin ze geboren zijn, verlaten? Lang werd gedacht dat ze die reis afstemmen op het maanlicht, maar eerder dit jaar toonde Braude al aan dat dat niet het geval is. En dus blijft onduidelijk waardoor de naakte molratten zich laten leiden in hun beslissing om het enige bovengrondse tripje van hun leven aan te vangen.
