Mensen die regelmatig ‘s nachts de koelkast in duiken en allerlei lekkers verorberen, kunnen daar wellicht niets aan doen. Onderzoek wijst menselijke genen aan die – wanneer ze muteren – bij muizen leiden tot nachtelijke schranspartijen.
Meer dan tien jaar geleden ontdekten onderzoekers dat mensen met een erfelijke slaapstoornis vaak een mutatie in het eiwit PER2 hebben. De mutatie bevindt zich op een plek waar een stofje uit de fosfaatgroep zich aan het eiwit kan binden (ook wel fosforylering genoemd) en de functie van het eiwit kan veranderen. Mensen hebben drie PER-genen. Men vermoedt dat alledrie deze genen een rol spelen in het dag- en nachtritme. Ook zouden de genen alledrie dezelfde fosforylering-plek hebben.
Muizen
De onderzoekers verzamelden een aantal muizen zonder PER-genen en voorzagen ze van de menselijk PER1 of PER2 met een mutatie op de plek waar fosforylering plaatsvindt. Zoals verwacht hadden de muizen met de gemuteerde PER2-variant een afwijkend slaappatroon. Ze gingen vroeger slapen.
Stofwisseling
Maar de muizen met de gemuteerde PER1-variant vertoonden heel verrassend geen veranderingen in hun slaappatroon. “De muizen hadden geen overduidelijk afwijkend slaap- en waak-ritme,” vertelt onderzoeker Satchidananda Panda. “Maar toen we naar hun stofwisseling keken, zagen we dramatische veranderingen.” Muizen met de gemuteerde PER1-variant kregen eerder honger en werden daardoor wakker voordat hun slaapcyclus feitelijk was afgelopen. Ook aten ze in de periode dat ze wakker waren meer.
Synchroon
De onderzoekers denken dat PER1 en PER2 – omdat ze dezelfde fosforylering-plek hebben – normaal gesproken synchroon lopen. Ze worden op hetzelfde moment aan- en uitgezet, waardoor het slaap- en eetritme keurig op elkaar zijn afgestemd. Maar een mutatie in één van de genen kan dat veranderen en zorgen dat óf het slaapritme óf het eetritme afwijkt.
“Lang stelden mensen dat het syndroom waarbij mensen ‘s nachts eten niet echt was,” stelt Panda. “Deze resultaten onder muizen suggereert dat er toch echt een genetische basis is voor het syndroom.” Nader onderzoek moet uitwijzen of ook mensen die ‘s nachts eten mutaties in PER1 hebben.
