De nazi’s ontwikkelden een pesticide waarmee de aarde misschien wel beter af was geweest

Amerikaanse onderzoekers hebben de pesticide – die na de Tweede Wereldoorlog in de vergetelheid raakte – herontdekt en stellen dat het misschien wel een alternatief kan zijn voor het verguisde DDT.

Het is zonder enige twijfel de meest gebruikte insecticide uit de twintigste eeuw: het zeer omstreden dichloordifenyltrichloorethaan (kortweg DDT). Maar dat had ook zomaar heel anders kunnen zijn, zo stellen Amerikaanse onderzoekers in het blad Journal of the American Chemical Society. Ze hebben ontdekt dat de nazi’s in de vorige eeuw een insectendodend middel ontwikkelden dat veel sneller werkte dan DDT en waarschijnlijk ook veel minder schadelijk was voor het milieu. Het middel – DFDT – raakte na de Tweede Wereldoorlog echter in de vergetelheid doordat de geallieerden niet geloofden dat het middeltje daadwerkelijk sneller werkte en minder giftig was voor zoogdieren dan DDT. En de rest is geschiedenis: DFDT werd vergeten en DDT veroverde de wereld (tot men er enkele decennia achterkwam dat DDT ontzettend schadelijk is voor het milieu – zie kader – en inmiddels is het gebruik ervan in de westerse wereld verboden).

DDT werd – onder meer door de Amerikanen – in de Tweede Wereldoorlog gebruikt om malaria, tyfus, luizen en de builenpest te bestrijden. Effectief was het middel in eerste instantie zeker: zo nam het aantal gevallen van malaria tussen 1946 en 1950 enorm sterk af. Boeren pasten het middel – zowel in de VS als daarbuiten – ondertussen toe op hun gewassen en ook binnenshuis werd DDT ingezet om insecten te bestrijden. In de jaren zeventig werd echter duidelijk dat DDT ook een schaduwzijde had; het middeltje blijft lang in het milieu hangen, is zeer giftig voor onder meer vissen en amfibieën en kan – doordat het zich accumuleert in vetweefsel – met name ook hoger in de voedselketen schadelijke concentraties bereiken. Als klap op de vuurpijl bleken sommige insecten – waaronder de huisvlieg – er ook nog eens in rap tempo resistent voor te worden. Inmiddels is het gebruik van DDT in grote delen van de wereld verboden. Alleen in malariagebieden wordt – in het kader van: de kwaal is erger dan de kuur – nog gebruik gemaakt van DDT om malariamuggen te doden.

Nieuw middel
De onderzoekers kwamen DFDT op het spoor toen ze wat aan het stoeien waren met DDT en chlorine-atomen inwisselden voor fluor. De nieuwe variant van DDT die zo ontstond, bleek insecten veel sneller te doden dan DDT. En dat is belangrijk, zo legt onderzoeker Michael Ward uit. “Snelheid voorkomt de ontwikkeling van resistentie (…) Effectieve middelen doden insecten snel, nog voor ze in staat zijn om zich voort te planten.”

Nazi’s
Om te achterhalen of ze echt iets nieuws op het spoor waren, doken Ward en collega’s in de archieven, om vervolgens te ontdekken dat de nazi’s deze variant van DDT al in de Tweede Wereldoorlog ontwikkelden en gebruikten. Terwijl de Amerikanen DDT toepasten in Europa en het zuidelijke deel van de Stille Oceaan, gebruikten de nazi’s DFDT in de Sovjet-Unie en Noord-Afrika. Nadat laatstgenoemden de oorlog verloren, kwam de productie van de insecticide stil te liggen. Wel vertelden de nazi-wetenschappers de geallieerden over hun vondst, maar die waren niet onder de indruk. Ze deden de beweringen van de nazi’s – die stelden dat het middel sneller werkte dan DDT en tevens minder giftig was voor zoogdieren – af als lariekoek. Het bewijs daarvoor zou te mager zijn en gebaseerd zijn op ‘ondegelijk’ onderzoek.

“Een snellere, minder lang in het milieu stand houdende insecticide zoals DFDT zou de koers van de twintigste eeuw hebben kunnen veranderd”

Hoewel Paul Müller die in 1948 de Nobelprijs kreeg voor zijn ontdekking dat DDT insecten doodt notabene in zijn toespraak die volgde op de toekenning van de Nobelprijs stelde dat DFDT de pesticide van de toekomst was, raakte het door de nazi’s ontwikkelde middel toch in de vergetelheid. Dat bleek ook wel toen Ward en collega’s hedendaagse entomologen ernaar vroegen en zij geen van allen met DFDT bekend bleken te zijn. “Het verraste ons dat DDT vanaf het begin concurrentie had en dat die concurrent vanwege geopolitieke en economische omstandigheden – om nog maar te zwijgen over de connectie met het Duitse leger – aan het kortste eind trok, en dat nog niet eens per se op basis van wetenschappelijk verantwoorde overwegingen,” aldus Ward. “Een snellere, minder lang in het milieu stand houdende insecticide zoals DFDT zou de koers van de twintigste eeuw hebben kunnen veranderd.”

Hoewel DFDT het na de Tweede Wereldoorlog verloor van DDT, gloort er – nu DDT uit de gratie is geraakt – mogelijk nieuwe hoop voor dit door de nazi’s ontwikkelde middel. “Hoewel meer onderzoek nodig is om de veiligheid en milieu-impact van DFDT te bepalen, erkennen we – net als de World Health Organization – de urgente behoefte die er is aan nieuwe, snelle pesticiden,” aldus Ward. “Snel werkende pesticiden zijn niet alleen nodig in de strijd tegen resistentie, maar kunnen – doordat er minder van gebruikt hoeft te worden – mogelijk ook een kleinere impact hebben op het milieu.”

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd