Nederlanders bestuderen yedoma: mogelijk de gevaarlijkste modder ter wereld

siberische toendra

Binnenkort vertrekken Nederlandse onderzoekers, als onderdeel van een groot internationaal team, naar één van de snelst opwarmende gebieden ter aarde: het noordoostelijke deel van Siberië. Ze gaan er onderzoek doen naar yedoma: oeroude bevroren modder die zich hier duizenden jaren veilig waande, maar nu in een rap tempo ontdooit en mogelijk een grote bijdrage gaat leveren aan de opwarming van onze planeet.

In het noordoosten van Siberië, aan de Kolyma-rivier, vlakbij de Noordelijke IJszee en nog net binnen de boomgrens bevindt zich één van de weinige onderzoekstations die Siberië rijk is. ‘s Winters kan het er tientallen graden vriezen, terwijl de temperatuur er ‘s zomers ruim boven het vriespunt uitkomt. Het is een oneindig landschap, boordevol permafrost dat al tientallen duizenden jaren oud is. Tegelijkertijd is het ook één van de snelst opwarmende gebieden die de aarde rijk is. Als er ergens dus een hoop aan het veranderen is, is het hier wel. Dat maakt het tot de place to be voor wetenschappers die geïnteresseerd zijn in de gevolgen die klimaatverandering heeft en de wijze waarop deze gevolgen de klimaatverandering weer versterken. Jorien Vonk is één van hen.

Yedoma
Binnenkort vertrekt Vonk voor de vijfde keer naar het Siberische onderzoeksstation. Ze gaat er onderzoek doen naar een bijzonder soort permafrost: yedoma. “Het is een mix van organisch materiaal en ijs,” legt Vonk aan Scientias.nl uit. “Het is tijdens de laatste ijstijden tot stand gekomen en dus al zo’n 30.000 tot 40.000 jaar oud. Omdat er heel veel ijs in zit – meer dan vijftig procent bestaat uit ijs – is het heel vatbaar voor opwarming.” En dat is goed zichtbaar in Siberië. “Bij temperaturen boven het vriespunt trekt de kust die uit yedoma bestaat zich meters per jaar terug. Dat gaat zo’n tien keer sneller dan we verwacht hadden.”

Hier ziet u een rivierbank waarin yedoma-permafrost blootligt. Afbeelding: Jorien Vonk.
Hier ziet u een rivierbank waarin yedoma-permafrost blootligt. Afbeelding: Jorien Vonk.

Koolstof
En dat is reden tot zorg. Het yedoma bestaat namelijk niet alleen uit ijs, maar ook uit organisch materiaal waarin heel veel koolstof zit opgeslagen. “Men schat dat in yedoma ongeveer éénderde van alle koolstof die in permafrost zit, is opgeslagen.” Wanneer het permafrost ontdooit, komt die koolstof vrij. En dat versterkt de klimaatverandering weer.

Op reis

Vonk en haar collega’s vertrekken in juni naar Siberië. Gedurende 3,5 week zal er dan keihard gewerkt worden. Ze profiteren daarbij van de naar Siberische maatstaven prettige omstandigheden die normaliter in juni gelden. “Zo eind mei smelt de sneeuw en in juni liggen de temperaturen ergens tussen de vijf en 20 graden Celsius.

De expeditie
En daarmee is dat yedoma heel fascinerend. Fascinerend genoeg voor Vonk en enkele collega’s van The Polaris Project om in juni van dit jaar weer naar het afgelegen onderzoeksstation af te reizen en het permafrost onder de loep te nemen. Voor Vonk wordt het het vijfde bezoek aan het gebied. “In 2008 was ik met een andere grote groep Zweedse en Russische onderzoekers mee op een schip in dit gebied. We zijn het water opgegaan en hebben gekeken wat er aan yedoma in zee verdwijnt.” De expeditie die nu in juni van start gaat, is de land-variant van dit onderzoek. “We gaan nu kijken naar de Kolyma-rivier. Wanden van deze rivier bestaan uit yedoma. Wanneer dit permafrost ontdooit en in het water belandt, wordt het heel snel afgebroken. Wij willen uit gaan zoeken hoe dat komt. Zitten er wellicht bacteriën in yedoma die een snelle afbraak mogelijk maken? En gebeurt die afbraak overal in het landschap op dezelfde manier? Ook willen we de samenstelling van het permafrost verder gaan onderzoeken.”

Onderzoek doen op Shuchi Lake. Het landschap dat u ziet, is misschien niet direct het landschap waaraan u bij Siberië zou denken. Foto: Jorien Vonk.
Onderzoek doen op Shuchi Lake. Het landschap dat u ziet, is misschien niet direct het landschap waaraan u bij Siberië zou denken. Foto: Jorien Vonk.

Flintwave
Zo’n onderzoek is vanzelfsprekend niet goedkoop. “Alles is prijzig,” beaamt Vonk. “We hebben voor ons onderzoek geld gekregen van de NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, red.) maar als er iets onverwachts gebeurt (wat juist vaak interessant is) en we extra geld nodig hebben voor bijvoorbeeld vervolgonderzoek, dan wordt het al lastig.” Vandaar dat Vonk haar project via Flintwave promoot. Flintwave is een crowdfunding-website voor wetenschappelijk onderzoek. Wetenschappers presenteren er hun werk, houden u op de hoogte van de voortgang van hun studie en mensen kunnen onderzoeksprojecten kiezen die ze financieel willen ondersteunen. “Ik zie Flintwave als een leuke manier om meer over yedoma te vertellen,” stelt Vonk. “Maar natuurlijk is ook alle financiële hulp van harte welkom.”

En hoewel Siberië misschien een beetje een ver-van-ons-bed-show is, is Vonk er van overtuigd dat het meer dan de moeite waard is om tijd en geld in haar onderzoek te stoppen. “Dit gebied is de kanarie in de kolenmijn op klimaatgebied. De opwarming gaat hier niet alleen heel hard, maar de effecten ervan versnellen de opwarming ook nog eens.” Waar het op neerkomt is dat ontdooiend yedoma op Siberië en broeikasgassen die daarbij vrijkomen straks het klimaat wereldwijd kunnen gaan beïnvloeden. En daarmee komt die ver-van-ons-bed-show opeens wel heel dichtbij. “Ik ben natuurlijk niet helemaal onbevooroordeeld, maar mijns inziens is het de belangrijkste plek op aarde om onderzoek te doen.”

Meer weten over het onderzoek van Vonk of haar onderzoek steunen? Bezoek dan ook eens het Flintwave-profiel dat bij haar onderzoek hoort!

Bronmateriaal

De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Jorien Vonk.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd