Nederlanders werken aan boerderij op de Noordzee

Een boerderij op volle zee: als het aan een groep enthousiaste Nederlanders ligt, komt die er. Op de boerderij moet op duurzame wijze zeewier worden verbouwd. De eerste teeltmodules zijn inmiddels geïnstalleerd, dus nu is het wachten op de eerste oogst!

Al vele eeuwen vechten wij Nederlanders tegen het water én maken we er tegelijkertijd bij tijd en wijle handig gebruik van. Maar één mogelijkheid hebben we volgens de Stichting Noordzeeboerderij te lang over het hoofd gezien: een boerderij op zee. Vandaar dat de stichting momenteel onderzoek doet naar de mogelijkheden van een heuse offshore zeewierboerderij. Op dit moment liggen er zo’n tien kilometer voor de kust van Texel twee teeltmodules vol met babywier geduldig te wachten tot ze komende zomer weer uit het water worden gevist. Het babywier moet dan uit zijn gegroeid tot minimaal één kilo zeewier en is dan de eerste Nederlandse offshore zeewieroogst. En als het aan de Stichting ligt, is het ook zeker niet de laatste. Er liggen serieuze plannen voor een gemengde boerderij op volle zee. Op deze boerderij wordt straks niet alleen zeewier, maar ook mosselen geteeld en windenergie opgewekt.

De boei met daaraan het zeshoekige frame wordt te water gelaten. Afbeelding: Schuttelaar & Partners.
De boei met daaraan het zeshoekige frame wordt te water gelaten. Afbeelding: Schuttelaar & Partners.

Teeltmodules
Begin november werden twee teeltmodules met babywier in de Noordzee geplaatst. “De ene teeltmodule bevindt zich aan de onderzijde van een stiftboei,” vertelt Koen van Swam, werkzaam bij adviesbureau Schuttelaar & Partners, één van de bedrijven die zich in de Stichting Noordzeeboerderij verzameld hebben en vastbesloten zijn om de boerderij op zee werkelijkheid te laten worden. “Aan de onderkant van de boei bevindt zich een roestvrijstalen zeshoekig frame. Tussen de boei en dat frame zitten lijnen van ongeveer anderhalve meter lang en aan die lijnen zit het zeewier. De tweede teeltmodule bestaat uit twee boeken met daartussen een lijn van vijftig meter. Aan die lijn zitten om de vijf meter ongeveer vijf meter lange lijnen met daaraan zeewier die in de stroming staan.” De twee teeltmodules maken deel uit van de ‘Kiloproef’. In juni 2015 worden de modules weer boven water gehaald en moet er minimaal één kilo zeewier worden geoogst.

Zeewierteelt in Nederland

Zeewierteelt is niet helemaal nieuw in Nederland. Zo wordt er in de Oosterschelde al zeewier verbouwd. Maar offshore zeewierteelt: dat is toch wel even een andere tak van sport. “We zijn één van de weinigen die daar nu mee bezig zijn,” stelt Van Swam. “Het is echt pionieren.”

Twee soorten
Tijdens de Kiloproef wordt geëxperimenteerd met twee soorten zeewier die beiden van nature in de Noordzee voorkomen: vingerwier en suikerwier. Tijdens de proefperiode zal moeten blijken welk zeewier zich het best weet te handhaven op de ruige Noordzee. Maar dat is niet de enige vraag die Stichting Noordzeeboerderij met de Kiloproef wil beantwoorden. “We willen ook achterhalen hoe de installaties zelf het op volle zee doen en kijken welke materialen het best functioneren.” Nog zo’n belangrijke doelstelling is vaststellen waar we het geteelde zeewier het beste voor gebruiken kunnen. “Je kunt zeewier voor verschillende doeleinden gebruiken. Op dit moment weten we nog niet waar het zeewier dat we telen het beste voor benut kan worden: voor visvoeding, veevoer of humane voeding of als bron van energie? Dat is een vraag die we na de Kiloproef hopen te beantwoorden. We moeten dan namelijk eerst meer te weten komen over de samenstelling en andere eigenschappen van het geteelde zeewier.”

Het begin van een rijke oogst? Afbeelding: Schuttelaar & Partners.
Het begin van een rijke oogst? Afbeelding: Schuttelaar & Partners.

Uitdaging
Ook zal de Kiloproef meer inzicht moeten geven in de hindernissen waar een boerderij op volle zee mee te maken kan krijgen. Want zeewier telen op de ruige Noordzee is uitdagend. “Het zeewier bevindt zich op een pittige plek: vlakbij Razende Bol, een plek waar veel stromingen samenkomen.” Ook het monitoren van de teeltmodules is een uitdaging. “De teeltmodules bevinden zich zo’n tien kilometer uit de kust, dus we kunnen niet zoals een boer op het land even snel een kijkje op de akker nemen.” De grootste uitdaging is echter nog altijd financieel van aard. “Er is veel interesse voor zeewier en mensen zijn heel benieuwd naar de mogelijkheden, maar het verdienmodel moet nog helemaal ingekleurd worden.”

Voordelen

Zeewierteelt heeft verschillende voordelen, maar eentje springt er voor Van Swam echt uit. “Zeewierteelt is een goede manier om de nutriëntenkringloop te sluiten. Er komen door intensieve landbouw veel voedingsstoffen in grondwater en uiteindelijk ook weer in de Noordzee terecht. Zeewier haalt die nutriënten weer uit het water en sluit zo die kringloop.” Een ander voordeel is dat zeewier ook leven aan zee kan toevoegen. “Het is een mooie broedplaats voor leven, dus wellicht kunnen we de zee met zeewierteelt nog levendiger maken.”

Drie stappen
Om tot een ‘ingekleurd businessmodel’ te komen, wil de Stichting Noordzeeboerderij drie stappen zetten. De eerst stap is de Kiloproef die nu dus al van start is gegaan en in juni 2015 tot een einde komt. De volgende stap is de Proefboerderij. “Een offshore testfaciliteit waar wetenschappers en bedrijven onderzoek kunnen doen. Bijvoorbeeld naar het ideale tijdstip om zeewier te oogsten.” De derde stap is een heuse Noordzeeboerderij. “Dat moet een gemengd bedrijf worden waar niet alleen zeewier, maar ook schelpdieren geteeld worden. En het zou het mooiste zijn als dat bedrijf zich in het hart van een windmolenpark bevindt.”

Onderzoek
Voor het zover is, moet er nog wel het nodige werk verzet worden. Maar Van Swam is optimistisch. “We hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden. In Nederland zijn veel maritieme partijen te vinden die offshore actief zijn en zij beschikken over kennis en ervaring waar we goed gebruik van kunnen maken.” Wat dat betreft lijkt de totstandkoming van de Noordzeeboerderij vooral een kwestie te zijn van de juiste mensen met de juiste middelen bij elkaar krijgen. Op het moment hebben verschillende bedrijven en onderzoeksinstellingen binnen de Stichting Noordzeeboerderij al de handen ineen geslagen. De komende tijd zullen zij allerlei aspecten van de zeewierteelt onder de loep nemen. “Zo is het NIOZ (Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee, red.) betrokken bij het project. Zij zullen in de toekomst bijvoorbeeld ecologisch onderzoek doen en kijken naar welke invloed de zeewierteelt op de omgeving heeft.”

Ook al lijkt het nu een hele toer om de offshore zeewierteelt te doorgronden en financieel aantrekkelijk te maken; potentie heeft de zeewierteelt in ieder geval, zo benadrukt Van Swam. Al is het alleen maar vanwege het Nederlandse voedingspatroon dat de afgelopen jaren een opmerkelijke verandering heeft doorgemaakt. “Als je tien jaar geleden aan een Nederlander gevraagd had wanneer hij voor het laatst sushi had gegeten, had je waarschijnlijk als antwoord gekregen: “heel lang geleden” of “nooit”. Nu hoort het gewoon in ons voedingspatroon. En ook voor veganisten en vegetariërs is zeewier heel geschikt. Het zou fantastisch zijn als we over enkele tientallen jaren een boerderij voor de kust hebben liggen die de zee levendiger maakt, energie opwekt en ook nog eens met oogsten komt die heerlijk smaken.”

Bronmateriaal

Gesprek met Koen van Swam
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Schuttelaar & Partners.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd