Zo’n vaccin kan afweercellen in het lichaam aanzetten tot het tijdig opruimen van kankercellen.
Kankercellen gebruiken verschillende slimme trucjes om maar niet door ons afweersysteem te worden opgemerkt. En een deel ervan blijkt zo inderdaad aan detectie te kunnen ontsnappen en zich ongehinderd te kunnen blijven vermenigvuldigen. Onderzoekers zijn dan ook hard op zoek naar manieren om ons immuunsysteem nog alerter te maken op de aanwezigheid van kankercellen. Met het tijdig opmerken en vernietigen van deze cellen kunnen immers veel levens gered worden.
Dendritische celtherapie
Maar hoe kun je het immuunsysteem alerter maken op kanker? Mogelijk kan dat met behulp van dendritische celvaccins (zie kader). Tim Hutten, verbonden aan het Radboud UMC, heeft zich over deze aanpak gebogen en zijn bevindingen geven meer inzicht in hoe zo’n vaccin tegen kanker er precies uit zou moeten zien.
Hutten gebruikte de receptor CLEC12A – te vinden op dendritische cellen – om de afweercellen te activeren. “Ik koppelde stukjes kankercel aan antilichamen,” zo vertelt hij. “Deze antilichamen passen precies op de CLEC12A receptor. Dit werkt als een sleutel in een slot. Toen de CLEC12A receptoren bonden aan de antilichamen met stukjes kankercel, gingen de dendritische cellen veel meer afweercellen activeren.” Een toekomstig vaccin zou onderdelen moeten bevatten die specifiek aan deze receptor binden. Zo zou het lichaam veel meer afweercellen tegen de tumor activeren.
Afgeremde afweercellen
Maar Hutten ging nog een stap verder. Want het stimuleren van het immuunsysteem alleen is waarschijnlijk niet afdoende. Tumoren produceren namelijk allerlei eiwitten. Sommige van die eiwitten stimuleren het immuunsysteem om de tumor op te ruimen. Andere remmen het afweersysteem juist af. En de optelsom van die twee typen eiwitten bepaalt hoe sterk de reactie van het immuunsysteem op de tumor is. Hutten boog zich daarom ook over een receptor op de tumorcel die zich bindt aan een afweercel en er zo voor zorgt dat die afweercel de aanval tegen de tumorcel stopt. “Deze binding wil je dus voorkomen. Daarom hebben we de expressie van de PD-L1 receptor op de kankercel geremd met behulp van een kort stukje RNA. De afweercellen bleven hierdoor actief.” Ook deze receptor is een interessant aanknopingspunt in de zoektocht naar een vaccin tegen kanker. Zo’n vaccin zou eveneens korte stukjes RNA van PD-L1 kunnen bevatten, waardoor de kankercellen minder bindingen aangaan met de afweercellen. Dat zou resulteren in een krachtigere reactie van het immuunsysteem.
De experimenten van Hutten werden allemaal in het laboratorium met behulp van kweekcellen, uitgevoerd. Het is dus nog niet bewezen dat zijn aanpak ook in het lichaam van mensen werkt en veilig is. Vervolgonderzoek moet dat uitwijzen. Aan het Radboud UMC wordt ondertussen gewerkt aan een vaccin dat zich op de twee receptoren die in de studie van Hutten centraal staan, richt. Dat vaccin zou uiteindelijk de dendritische cellen moeten activeren én de trucjes waarmee de tumor afweercellen het zwijgen oplegt, moeten wegnemen.
