Nederlandse wetenschapper sleept Nobelprijs in de wacht

Hoogleraar Ben Feringa heeft de Nobelprijs voor de Scheikunde gekregen. Hij heeft de prijs te danken aan de ontwikkeling van moleculaire machines.

Feringa – werkzaam aan de Rijksuniversiteit Groningen – deelt de prijs met twee andere wetenschappers: Jean-Pierre Sauvage (Frankrijk) en Fraser Stoddart (VS).

Ben Feringa. Afbeelding: RUG.
Ben Feringa. Afbeelding: RUG.
Moleculaire motor
De drie onderzoekers werkten aan ‘s werelds kleinste machines: moleculaire motoren. Deze moleculen – die worden aangedreven door licht – kunnen ze gecontroleerd laten bewegen en dus inzetten voor verschillende taken. “Ik ben een moleculenbouwer,” vertelt Feringa. “Ik probeer slimme moleculen te maken. Op zich is een bewegend molecuul maken niet zo moeilijk, maar het gaat erom dat je het kunt besturen, dat je controle hebt over wat er gebeurt.”

Cilinder
In 1999 maakt Feringa ‘s werelds eerste moleculaire motor. In de jaren die volgen, blijft Feringa aan de moleculaire motor knutselen. Hij bouwt bijvoorbeeld een moleculaire 4 wheel drive: een piepkleine auto die daadwerkelijk over een oppervlak kan bewegen. En hij toont aan dat de moleculen in staat zijn om werk te verzetten door ze een cilinder die 10.000 keer groter is dan de moleculen zelf, te laten draaien.

Toepassingen
De moleculaire motoren kunnen voor verschillende doeleinden worden ingezet. Bijvoorbeeld voor het afleveren van geneesmiddelen in het lichaam. De moleculaire motoren kunnen zich via de bloedbaan voortbewegen en het medicijn met grote precisie afleveren op nu nog ontoegankelijke plaatsen in het lichaam.

Prijzen
Feringa is het gewend om in de prijzen te vallen. Zo sleepte hij in 2004 de Spinozapremie – de hoogste wetenschappelijke onderscheiding in Nederland – in de wacht. En in 2011 ontving hij de Van ‘t Hoff-medaille: een prijs die één keer in de tien jaar door de Universiteit van Amsterdam wordt uitgereikt voor werk op het gebied van de chemie. Hoe indrukwekkend al die prijzen ook zijn: de Nobelprijs is toch van een heel ander kaliber. Feringa, Sauvage en Stoddart krijgen ‘m omdat ze volgens het Nobelcomité de “chemie naar een nieuwe dimensie gebracht hebben”.

Het onderzoek naar de moleculaire motoren gaat ondertussen gewoon door. Eerder dit jaar ontving Feringa nog een ERC Advanced Grant van 2,5 miljoen voor zijn onderzoek naar de moleculaire machines.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd