Nettie Stevens: de vrouw die de geslachtschromosomen ontdekte

Wat zorgt ervoor dat de ene baby als jongetje en de andere baby als meisje geboren wordt? Men had geen idee in de twintigste eeuw. Tot Nettie Stevens zich over de kwestie boog…

Wat bepaalt nu het geslacht van een mens? Aan het begin van de twintigste eeuw werd druk geëxperimenteerd om een antwoord op die vraag te vinden. Er waren drie theorieën: sommige onderzoekers dachten dat externe factoren tijdens de ontwikkeling bepaalden welk geslacht een individu kreeg. Anderen dachten dat de geslachtsbepaling intern werd bepaald, via de eicel. Weer anderen dachten dat erfelijke factoren een rol speelden.

Nettie Stevens
Eén van de onderzoekers die zich met dit vraagstuk bezighield, was Nettie Stevens. Ze experimenteerde met de meeltor (Tenebrio molito) en ontdekte dat de zaadcellen van de meeltor één opvallend kleiner chromosoom hadden (het Y-chromosoom). Uit haar experimenten leidde ze af dat het geslacht van nageslacht bepaald werd door de aan- of afwezigheid van dit chromosoom.

Erkenning

Het is vandaag precies 155 jaar geleden dat Nettie Stevens werd geboren. Google eert haar daarom vandaag met een Google Doodle.

Edmund Wilson
Tegelijkertijd met Stevens (maar onafhankelijk van haar) boog ook Edmund Beecher Wilson zich over het vraagstuk van de geslachtsbepaling. In 1901 had hij nog gesteld dat geslachtsbepaling in ieder geval deels bepaald werd door externe factoren. Enkele jaren later voerde hij experimenten uit die sterk leken op die van Stevens, alleen werkte hij met een organisme dat een chromosoom miste. Zowel Stevens als Wilson kwamen in 1905 tot de conclusie dat chromosomen een rol speelden in de geslachtsbepaling, maar alleen Stevens had het helemaal bij het rechte eind door te stellen dat de aan- of afwezigheid van het Y-chromosoom doorslaggevend was.

Ondanks Stevens opzienbarende werk, ging de eer voor de ontdekking toch niet naar haar.

Belangrijke ontdekking
Het was één van de belangrijkste wetenschappelijke ontdekkingen uit de twintigste eeuw. En extra bijzonder omdat een vrouw ervoor verantwoordelijk was. Een vrouw die niet alleen met behulp van experimenten onderzoeksgegevens had verzameld, maar die vervolgens ook nog eens had geïnterpreteerd (zeker het laatste was in Stevens’ tijd toch eigenlijk altijd een taak voor mannen).

Jouw genen

Wist je dat de genen die bepalen of je een jongetje of een meisje bent, zo’n 180 miljoen jaar geleden ontstonden?

Ondanks Stevens opzienbarende werk, ging de eer voor de ontdekking toch lang uit naar Wilson. Vaak werd aangenomen dat Wilson en Stevens – die hun resultaten in hetzelfde jaar aankondigden – samen hadden gewerkt en Stevens daarbij dienst had gedaan als assistente van Wilson. Simpelweg omdat Wilson al veel meer had gepresteerd als onderzoeker. Maar uit papers die na 1905 gepubliceerd zijn, blijkt overduidelijk dat Wilson moeite had om het idee dat geslachtsbepaling volledig door chromosomen werd bepaald, te omarmen. Terugkijkend moeten we dan ook concluderen dat Stevens – die enkele jaren na haar ontdekking stierf – alle eer toekomt.

Bronmateriaal

Smith, Kaitlin, "Nettie Maria Stevens (1861-1912)". Embryo Project Encyclopedia (2010-06-20). ISSN: 1940-5030 https://embryo.asu.edu/handle/10776/2028.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd