De virusremmer kan in de toekomst wellicht ook worden ingezet om mensen tegen COVID-19 te beschermen.
Dat meldt een internationaal team van onderzoekers – waaronder ook wetenschappers verbonden aan het Erasmus MC – in het blad Science.
Lipopeptide
De neusspray in kwestie bevat een lipopeptide. Dit is een klein eiwit dat vergezeld wordt door een cholesterolmolecuul. En deze lipopeptiden kunnen dus – in ieder geval bij fretten – een coronabesmetting voorkomen.
Hoe doen ze dat precies? Wanneer het coronavirus het lichaam van een nietsvermoedende gastheer binnendringt, moet het nog in de cellen van die gastheer binnen zien te komen. Daartoe moeten de membranen van het virus en van de cellen van de gastheer met elkaar fuseren. Die fusie wordt mede mogelijk gemaakt door de inmiddels bekende spike-eiwitten, te vinden aan de buitenzijde van het virusdeeltje. Deze eiwitten binden zich aan receptoren die zich aan de buitenkant van de cellen van de gastheer bevinden en zorgen er daarna voor dat de membranen van de cellen van de gastheer en van het virusdeeltje fuseren. Om die fusie mogelijk te maken, moeten de spike-eiwitten echter enkele malen ingrijpend van vorm veranderen. De lipopeptiden steken daar echter een stokje voor en voorkomen zo de fusie en dus de virusinfectie.
De experimenten
Experimenten met fretten zijn veelbelovend. Onderzoekers van het Erasmus MC brachten de lipopeptiden aan in de neus van fretten. Vervolgens werden deze fretten in een kooi gezet met één soortgenoot die reeds met het coronavirus besmet was en twee soortgenoten die dienst deden als controlegroep (zij hadden een zoutoplossing in de neus gespoten gekregen). Nadat de fretten 24 uur intensief met elkaar hadden opgetrokken, wezen tests uit dat geen van de met lipopeptiden behandelde fretten corona had opgelopen, terwijl alle fretten die deel uitmaakten van de controlegroep wél besmet waren.
Veel voordelen
Wat de aanpak extra aantrekkelijk maakt, is dat de lipopeptiden gemakkelijk – bijvoorbeeld middels een neusspray – toegediend kunnen worden. Bovendien kunnen ze ook heel goedkoop geproduceerd en langdurig bewaard worden. Ook hoeven ze niet gekoeld te blijven. Daarnaast ben je na toediening ook nog eens per direct beschermd en wijzen experimenten uit dat de lipopeptiden ook beschermen tegen de Britse en Zuid-Afrikaanse coronavarianten.
Korte werking
Wel is het zo dat de lipopeptiden maar heel kort werken, zo vertelt Rory de Vries, verbonden aan het Erasmus MC. “Ons antivirale middel voorkomt infectie, maar is hooguit een dag werkzaam. Het is dus niet geschikt om een groot deel van de wereldbevolking langdurig te beschermen door ze dagelijks een neusspray te geven.” De onderzoekers zien dit middel dan ook niet als dé oplossing voor de pandemie waar we nog altijd middenin zitten. “Wij denken dat we uiteindelijk zowel vaccins als deze transmissieremmers nodig hebben om de pandemie onder controle te krijgen.”
Aanvulling op vaccins
Dat onderzoekers verder kijken dan de coronavaccins is goed te verklaren. Er zijn namelijk nog veel vragen over de vaccins die momenteel in tal van landen verspreid worden. Bekend is dat ze veilig zijn en de kans op infectie aanzienlijk verkleinen, maar onduidelijk blijft hoelang de vaccins werken en of ze ook de verspreiding van het virus kunnen voorkomen. En zolang we dat niet weten, kan het geen kwaad om te blijven zoeken naar andere manieren om de pandemie te bestrijden. “Zelfs in een ideaal scenario, als grote delen van de bevolking gevaccineerd zijn, zullen antivirale middelen een belangrijke aanvulling zijn, waarmee we individuen kunnen beschermen en transmissie kunnen voorkomen,” aldus onderzoekers aan de Columbia University, die samen met de Nederlanders en collega’s van Cornell University onderzoek deden naar de lipopeptiden. Zo zouden bijvoorbeeld mensen die niet gevaccineerd kunnen worden, baat kunnen hebben bij de neusspray. “Maar het middel zou ook gebruikt kunnen worden voor extra bescherming bij reizen, concerten of festivals,” aldus De Vries.
Vervolgonderzoek
Maar voor we na kunnen gaan denken over de rol die een met lipopeptiden gevulde neusspray zou kunnen gaan spelen in de strijd tegen het coronavirus, moet eerst duidelijk worden of deze ook onder mensen goed werkt. Dat wordt binnenkort verder onderzocht. Daarnaast wordt er gekeken of de neusspray ook nadat er een corona-infectie heeft plaatsgevonden nog van waarde kan zijn. “De effectiviteit van sneltesten en bron- en contactonderzoek zou sterk vergroot kunnen worden als dit gekoppeld kan worden aan een neusspray waarmee verdere verspreiding van het virus geremd kan worden,” aldus viroloog Marion Koopmans, die ook aan de studie meewerkte.
Er is dus nog genoeg werk aan de winkel voor de onderzoekers. Daarbij wordt in eerste instantie gewerkt met proefdieren, maar de wetenschappers hopen de neusspray op niet al te lange termijn ook op mensen te kunnen gaan testen.
