Nieuw klimaatrapport is ontnuchterende ‘reality check’: opwarming dreigt uit de hand te lopen

Klimaatverandering is niet langer een toekomstige bedreiging. Het is hier en het wordt zonder ingrijpen snel erger, zo luidt het rapport.

Veel van de veranderingen die we nu in het klimaat waarnemen, zijn ongekend in de afgelopen duizenden, zo niet honderdduizenden jaren. En sommige van die veranderingen die al in gang zijn gezet – denk aan de voortdurende stijging van de zeespiegel – zijn onomkeerbaar. Het is een greep uit de bevindingen van het zojuist uitgebrachte klimaatrapport van het Intergouvernementeel Panel voor klimaatverandering (IPCC). Het rapport windt er dan ook alles behalve doekjes om: klimaatverandering is niet langer een toekomstige bedreiging. Het is hier en het wordt zonder ingrijpen snel erger.

Het rapport
Het rapport brengt eigenlijk naar voren wat we al wisten, maar dan in meer detail, diepgang en zekerheid. Zo laat het rapport zien dat onze uitstoot van broeikasgassen verantwoordelijk is voor een opwarming van ongeveer 1,1 graden Celsius sinds 1850-1900. Bovendien zullen we er waarschijnlijk niet in slagen om de opwarming van de aarde tot 1,5 graden Celsius te beperken – zoals afgesproken in het Parijse Klimaatakkoord – tenzij we onmiddellijk en snel onze uitstoot terugdringen. Deze vrij troosteloze bevindingen zijn gestoeld op verbeterde observationele historische datasets en vooruitgang in wetenschappelijk inzicht over de reactie van het klimaatsysteem op de door de mens veroorzaakte emissies. “Dit rapport is een reality check,” zegt mede-auteur Valérie Masson-Delmotte. “We hebben nu een veel duidelijker beeld van het historische, het huidige en het toekomstige klimaat. En dat is essentieel om te begrijpen waar we naartoe gaan, wat we kunnen doen en hoe we ons kunnen voorbereiden.”

Meer over de klimaatrapporten van het IPCC
Dit klimaatrapport is het eerste van drie klimaatrapporten waar het zesde Assessment Rapport (AR6) op gestoeld zal zijn. In het nu gepubliceerde rapport beschrijven wetenschappers uit werkgroep I van het IPCC de natuurwetenschap van klimaatverandering. Het laat zien hoe en waarom het klimaat tot nu toe is veranderd, inclusief wat we weten over de menselijke bijdrage aan klimaatverandering en extreem weer. De overige rapporten over effecten en aanpassing (samengesteld door werkgroep II) en mitigatie (samengesteld door werkgroep III) zullen samen het overkoepelende IPCC-rapport vertegenwoordigen. De verwachting is dat dit zesde Assessment Rapport in 2022 wordt uitgebracht.

Uit het klimaatrapport blijkt dat klimaatverandering nu elke regio op aarde treft. En de klimaatveranderingen zullen in de komende decennia in alle regio’s almaar toenemen. Bij een gemiddelde mondiale opwarming van 1,5 graden Celsius zullen we bijvoorbeeld meer hittegolven ervaren en langere warme seizoenen kennen. Daarnaast zullen koude seizoenen korter worden. De situatie wordt nog kritieker wanneer de aarde gemiddeld 2 graden Celsius opwarmt. Dan zullen we nog meer extreme hitte ervaren wat schadelijk is voor de landbouw en onze gezondheid.

Andere veranderingen
Maar het gaat niet alleen om de temperatuur. Klimaatverandering brengt meerdere verschillende veranderingen met zich mee in verscheidende regio’s, die allemaal zullen verergeren met een verdere opwarming van de aarde. Denk bijvoorbeeld aan veranderingen in regen en droogte, in wind, sneeuw en ijs. Zo zal de neerslag op hogere breedtegraden waarschijnlijk toenemen, terwijl deze naar verwachting in grote delen van de subtropen zal afnemen. Intensere regenval zal vervolgens vaker kunnen leiden tot overstromingen, terwijl andere regio’s kampen met ongekende droogte. In kustgebieden zal de zeespiegel in de 21e eeuw blijven stijgen, wat zal bijdragen aan frequentere en ernstigere kustoverstromingen in laaggelegen gebieden. Extreme gebeurtenissen die vroeger eens in de honderd jaar voorkwamen, kunnen tegen het eind van deze eeuw ieder jaar plaatsvinden. Bovendien neemt de dooi van permafrost toe en blijven ijskappen en gletsjers onverstoorbaar smelten. “De effecten op verschillende klimaatindicatoren zoals zeespiegelstijging, wegkwijnende gletsjers, smeltend Arctisch zee-ijs en extreme weersomstandigheden worden steeds duidelijker,” aldus Kevin Parton, verbonden aan de Charles Sturt University. “Veel van deze veranderingen zullen de komende eeuwen onomkeerbaar zijn.”

Impact van menselijk handelen
Het klimaatrapport versterkt het beeld dat wetenschappers al in eerdere studies hebben geschetst en laat de impact van menselijke handelen op het klimaat zien. “Het bewijs dat deze activiteiten het klimaat over de hele wereld, op elk continent en in elke regio beïnvloeden, is ondubbelzinnig,” stelt vicevoorzitter van het IPCC en mede-auteur Mark Howden. “Er is met name meer bewijs voor het verband met klimaatextremen. Het maakt duidelijk dat de gevolgen van klimaatverandering zich bijna elke dag opstapelen: we zien nu al toenemende extreme temperaturen, zoals hittegolven op zee die zorgen dat het koraal verbleekt en hittegolven op het land, met gevaarlijke gevolgen voor de menselijke gezondheid. Hoe meer we over klimaatverandering weten, hoe meer we ons zorgen moeten maken. Dit rapport is opnieuw een duidelijke en luide alarmbel.”

Gevarenzone
Volgens Greenpeace herinneren de huidige ongekende hittegolven en bosbranden, zware regenval en overstromingen, uitstervend zeeleven, smeltend poolijs en instortende ecosystemen ons er pijnlijk aan hoe ver we al in de gevarenzone zijn beland. En hoe meer broeikasgassen we aan de atmosfeer toevoegen, hoe erger het zal worden. “De opwarming zal doorgaan totdat de koolstofemissies tot nul zijn gedaald,” zo schrijven ze in een reactie. “De wetenschap is duidelijk, de situatie is ernstig en het is nu alle hens aan dek. We moeten alles sneller en gedurfder doen, op alle niveaus.”

Sprankeltje hoop
Hoewel het klimaatrapport een grimmig toekomstbeeld schetst, is niet alle hoop verloren, zo benadrukken de schrijvers. Een sterke een aanhoudende vermindering van de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen kan klimaatverandering beperken. Maar dat moet wel nu gebeuren. “Als we niet vóór 2050 beginnen met het aanzienlijk verminderen van onze uitstoot, zal de wereld in de 21e eeuw waarschijnlijk meer dan 2 graden Celsius opwarmen,” concludeert Howden. “Het verminderen van onze uitstoot in de jaren ’20 en een streven om al vóór 2050 CO2-neutraal te zijn, biedt ons de beste kans om de wereldwijde opwarming onder de 1,5 graad te houden.” Volgens experts hebben we een goede kans om een rigoureuze wereldwijde opwarming tegen te gaan, als we de komende decennia maar serieuze actie ondernemen.

Al met al versterkt het rapport onze kennis over de (toekomstige) opwarming en de gevolgen daarvan. Daarnaast gaat het dieper in op veel regionaal specifieke omstandigheden. En die kennis is nuttig voor plannen om klimaatverandering een halt toe te roepen. De bal ligt daarom nu bij grote vervuilende landen, die door het rapport aangespoord worden om maatregelen te nemen. “Het rapport biedt een uitgebreid overzicht van de toestand van het klimaat op aarde en de mogelijke toekomst die voor ons ligt,” aldus Andrew King, verbonden aan de Universiteit van Melbourne. “Het zal dan ook regeringen over de hele wereld informeren in aanloop naar COP26 (aankomende klimaattop van Glasow, red.) over de keuzes die ze maken en de resulterende impact daarvan op het klimaat op aarde.”

Meer weten…

…over dit uitgebrachte klimaatrapport? Lees dan ook dit eerder verschenen artikel op Scientias.nl waarin vijf prangende vragen worden behandeld.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd