Oceanen op Venus? Vergeet het maar!

Hoewel eerder werd gesuggereerd dat water ooit rijkelijk over het Venusiaanse oppervlak stroomde, wordt die opwindende theorie nu in een nieuwe studie in twijfel getrokken.

Sommige wetenschappers vermoeden dat Venus ooit de eerste leefbare planeet in ons zonnestelsel was. Hoewel daar nu niets meer van te zien is, denken zij dat Venus in een ver verleden oceanen met vloeibaar water herbergde en een aardachtig klimaat kende. In een nieuwe studie hebben onderzoekers die hypothese verder onderzocht. En dat leidt tot een hele andere conclusie.

Tweelingzusje
De planeet Venus wordt ook wel gezien als het kwaadaardige tweelingzusje van de aarde. Op het eerste gezicht is Venus van vergelijkbare massa en grootte als onze thuisplaneet, bestaat het tevens uit rotsachtig materiaal, bevat het wat water en heeft het een atmosfeer. Maar kijk je beter, dan vallen ook de verschillen op. Denk aan Venus’ dikke, uit CO2 bestaande atmosfeer, de extreme oppervlaktetemperatuur (die ruim boven het smeltpunt van lood ligt) en de laag wolken die doorspekt is met bijtend zwavelzuur. Dit alles staat in schril contrast met de omstandigheden die nodig zijn voor het leven op aarde.

Oceanen
Volgens sommigen is dit echter niet altijd het geval geweest. Eerdere studies hebben bijvoorbeeld gesuggereerd dat water ooit rijkelijk over het Venusiaanse oppervlak stroomde. Onderzoekers hebben zich nu in een nieuwe studie wederom over dit prangende vraagstuk gebogen en gepoogd uit te zoeken of Venus inderdaad ooit oceanen herbergde.

Studie
“We simuleerden het klimaat van de aarde en Venus helemaal aan het begin van hun evolutie, meer dan vier miljard jaar geleden, toen het oppervlak van de planeten nog gesmolten was,” licht onderzoeker Martin Turbet toe. “Door de hoge temperaturen die daarmee gepaard gingen, zou er eventueel water in de vorm van stoom aanwezig zijn geweest, zoals in een gigantische snelkookpan.” Met behulp van geavanceerde driedimensionale modellen van de atmosfeer (vergelijkbaar met de modellen die wetenschappers gebruiken om het huidige klimaat en de toekomstige evolutie van de aarde te simuleren) bestudeerde het team hoe de atmosferen van Venus en de aarde zich in de loop van de tijd zouden kunnen hebben geëvolueerd. Daarbij letten de onderzoekers er met name op of er tijdens dit proces ook oceanen op Venus opdoemden.

Temperatuur
Op dat laatste moeten de onderzoekers nu helaas een ‘nee’ antwoorden. “Dankzij onze simulaties konden we aantonen dat de klimatologische omstandigheden niet toestonden dat waterdamp condenseerde in de Venusiaanse atmosfeer,” aldus Turbet. Dit betekent dat de temperaturen nooit sterk daalden, waardoor voorkomen werd dat het water in de atmosfeer druppels vormden en op het oppervlak regenden (zoals wel op aarde gebeurde). In plaats daarvan bleef water als een gas in de atmosfeer hangen. En dus zouden oceanen nooit tot de mogelijkheden hebben behoren.

Wolken
Een flinke temperatuurdaling zou alleen mogelijk zijn geweest als het oppervlak van Venus door wolken werd afgeschermd tegen zonnestraling. Maar de klimaatmodellen tonen aan dat wolken zich bij voorkeur vormden aan de nachtzijde van de planeet, waar logischerwijs geen zonlicht doordringt. “Deze wolken veroorzaakten juist een zeer krachtig broeikaseffect, waardoor Venus niet zo snel afkoelde als eerder werd gedacht,” concludeert Turbet. Kortom, in plaats van als een schild te fungeren, hielpen de wolken de hoge temperaturen te handhaven. Hierdoor ontstond er een broeikaseffect en werd er juist warmte in de dichte atmosfeer van de planeet vastgehouden. Dit verhinderde op zijn beurt regenval. En daardoor ontstonden er nooit oceanen op het oppervlak van Venus.

Aarde
Verrassend genoeg onthullen de simulaties dat de aarde gemakkelijk hetzelfde lot had kunnen ondergaan. Als de aarde nét iets dichter bij de zon had gestaan, of als de zon in haar ‘jeugd’ net zo fel had geschenen als tegenwoordig, zou onze thuisplaneet er vandaag de dag heel anders hebben uitgezien. Dankzij de relatief zwakke straling van de jonge zon koelde de aarde voldoende af, waardoor water condenseerde en oceanen het levenslicht zagen.

Welke wetenschappers uiteindelijk aan het langste eind trekken (zij die suggereren dat Venus ooit oceanen herbergde, of de onderzoekers die juist het tegenovergestelde beweren) zal tijdens komende ruimtemissies moeten blijken. ESA en NASA hebben dit jaar besloten om in het komende decennia maar liefst drie ruimtemissies naar Venus te ondernemen. En één van de belangrijkste vragen die dan beantwoord moet worden, is of Venus ooit oceanen heeft gehad. “Onze resultaten zijn gebaseerd op theoretische modellen en vormen een belangrijke bouwsteen bij het beantwoorden van de vraag naar de geschiedenis van Venus,” zegt onderzoeker David Ehrenreich. “Maar met onze computers kunnen we geen definitieve conclusies trekken. De waarnemingen van de drie toekomstige ruimtemissies naar Venus zijn essentieel om ons werk te bevestigen of te weerleggen.”

Meer weten…

…over de enerverende ruimtemissies naar ons kwaadaardige tweelingsusje? Lees hier meer over de twee ruimtesondes die NASA naar Venus stuurt. Hier kun je vervolgens meer lezen over de orbiter van ESA die een beter beeld van Venus moet gaan scheppen.

Bronmateriaal

"Climate model shows that Venus could never have had oceans" - CNRS (via EurekAlert)

"Did Venus ever have oceans?" - University of Geneva (via EurekAlert)

Afbeelding bovenaan dit artikel: Bruno Albino via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd