Ondergang van Napoleon werd mede veroorzaakt door vulkaan aan andere kant van de wereld

Het zat ‘m niet mee bij Waterloo.

In juni 1815 werd Napoleon bij Waterloo verslagen. Het was niet alleen te danken aan de inzet van de tegenstander; historici weten al langer dat Napoleon ook sterk te lijden had onder de regenachtige en modderige omstandigheden ter plaatse. Zo zou zijn artillerie zich letterlijk vast hebben gelopen in de modder. En een Britse onderzoeker stelt nu dat die weersomstandigheden te herleiden zijn naar een vulkaanuitbarsting die twee maanden ervoor in Indonesië plaatsvond.

De eruptie
Op 10 april 1815 barstte de Tambora-vulkaan op het Indonesische eiland Sumbawa uit. Er kwamen 100.000 mensen om. Tijdens de eruptie werden grote hoeveelheden as de lucht in geslingerd. Het zorgde voor een klimaatverstoring; het jaar 1816 ging de boeken in als het jaar zonder zomer. En de daaropvolgende winter was enorm streng.

As
Het idee dat de uitbarsting ook van invloed was op wat er bij Waterloo gebeurde, is niet nieuw. Maar onderzoeker Matthew Genge denkt nu te weten hoe de eruptie exact van invloed was op het weer in Waterloo. Hij toont in zijn studie aan dat vulkanisch as veel hoger in de atmosfeer kan belanden dan gedacht. “Voorheen dachten geologen dat vulkanisch as vast komt te zitten in de lagere delen van de atmosfeer,” aldus Genge. “Mijn onderzoek laat echter zien dat as middels elektrische krachten in hogere delen van de atmosfeer kan worden geschoten.” Het moet na de Tambora-eruptie geresulteerd hebben in kortsluiting in de ionosfeer, waardoor er veel meer wolken ontstonden en Europa getroffen werd door zware regenval.

Model
Genge baseert zich op experimenten. Die tonen aan dat elektrostatische krachten as veel hoger in de atmosfeer kunnen brengen. Een model toont vervolgens aan dat piepkleine deeltjes as (kleiner dan 0,2 miljoenste van een meter) zo tijdens grote erupties de ionosfeer kunnen bereiken. “Vulkanische pluimen en as kunnen beiden negatieve elektrische ladingen hebben en dus stoot de pluim de as af, waardoor het hoog de atmosfeer in geduwd wordt.”

Andere erupties
Maar is dat ook wat er in 1815 gebeurde? Weerberichten uit dat jaar zijn vrij schaars, dus gooide Genge het over een andere boeg. Hij bestudeerde de weerberichten die kort na de recentere eruptie van een andere Indonesische vulkaan verschenen (Krakatau, 1883). Ook boog hij zich over verslagen die na de eruptie van de Pinatubo-vulkaan (1991) werden opgesteld. Die verslagen maken melding van een verstoring in de ionosfeer die heel goed veroorzaakt kan zijn doordat as deze wist te bereiken. Verder ontdekte Genge dat er na de Krakatau-eruptie opvallend veel lichtende nachtwolken ontstonden. Dit is een speciaal type wolk dat juist in de ionosfeer ontstaat. Het lijkt er dan ook op te wijzen dat de wolkvorming in de ionosfeer een boost kreeg door de toevoeging van as.

Genge is er dan ook tamelijk van overtuigd dat de Tambora-eruptie van invloed was op de ionosfeer en zo ook van invloed was op het weer in Waterloo. “Victor Hugo zei in de roman ‘Les Miserables’ over de strijd bij Waterloo: ‘een ongebruikelijk bewolkte hemel was voldoende om een wereld ten val te brengen’,” vertelt Genge. “En nu zijn we een stap dichter bij het begrijpen van de rol die Tambora speelde in de strijd die aan de andere kant van de wereld plaatsvond.”

Bronmateriaal

"Napoleon’s defeat at Waterloo caused in part by Indonesian volcanic eruption" - Imperial College London

Afbeelding bovenaan dit artikel: Jacques-Louis David (via Wikimedia Commons)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd