Onderzoek onthult wat er allemaal gebeurde toen de Europese ijskap instortte

Het grootste riviernetwerk dat Eurazië ooit heeft gehad, zag het levenslicht en in een paar honderd jaar tijd steeg de zeespiegel 2,5 meter.

Het is nu misschien lastig voor te stellen, maar zo’n 23.000 jaar geleden was het grootste deel van Noord-Europa bedekt met een indrukwekkende ijskap. De ijskap was zo’n 4500 kilometer breed en reikte van het zuidwestelijke puntje van wat nu Groot-Brittannië is tot in het Arctische deel van Siberië. Het ontstaan van deze enorme ijskap had geleid tot een flinke verlaging van de zeespiegel (zo’n 20 meter).

Smelten
Maar zo’n 15.000 jaar geleden begon deze immense ijskap te smelten. En onderzoekers hebben nu – met behulp van modellen – nauwgezet in kaart gebracht welke impact het smelten van de ijskap op ons continent had. Hun bevindingen zijn terug te vinden in het blad Quaternary Science Reviews.

Meer dan 3000 km3
“Onze experimenten met het model laten zien dat de Euraziatische ijskap tussen 15.000 en 13.000 jaar geleden per jaar zo’n 750 kubieke kilometer ijs verloor,” vertelt onderzoeker Henry Patton. En er waren zelfs korte perioden waarin het ijsverlies op jaarbasis hoger uitviel dan 3000 km3.

Flinke zeespiegelstijging in korte tijd
“Er is een gebeurtenis in dit verhaal die we Meltwater Pulse 1A noemen,” gaat Patton verder. “Dit is een periode die zo’n 400 tot 500 jaar duurde en waarin de wereldwijde temperatuur en de zeespiegel heel snel steeg. We schatten dat de Euraziatische ijskap in deze periode verantwoordelijk was voor een zeespiegelstijging van zo’n 2,5 meter.” Dat betekent dat de Euraziatische ijskap in die tijd ongeveer tien keer meer ijs verloor dan Groenland en Antarctica op dit moment doen.

Afkalving
“Wat fascinerend is, is dat het terugtrekken van de Euraziatische ijskap niet alleen veroorzaakt werd door smelt aan het oppervlak,” vertelt onderzoeker Alun Hubbard. “De noordelijke en westelijke sectoren kwamen direct in de zee uit en stortten snel in door afkalving van grote ijsbergen.” Het opwarmende oceaanwater zou aan de onderzijde van de op het water rustende ijsplaten hebben geknabbeld, waardoor ze verzwakten en gemakkelijker loskwamen van de gletsjers. “Dit is vergelijkbaar met wat we nu beginnen te zien bij de Groenlandse ijskap.”

Hier zie je het indrukwekkende netwerk van rivieren dat ontstond toen de Europese ijskap begon te smelten. Volgens de laatste simulaties was de omvang van het stroomgebied van dit riviersysteem – dat Fleuve Manche wordt genoemd – vergelijkbaar met dat van de hedendaagse Mississippi. Afbeelding: H. Patton / CAGE.

Rivier
Het smelten van de Europese ijskap werd ook gevoeld in de gebieden die niet door de ijskap bedekt werden. Want de grote hoeveelheden smeltwater die ontstonden, moesten ergens heen. Het smeltwater baande zich een weg richting het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan en kerfde onderweg een immens riviernetwerk uit. “Het was absoluut het grootste riviersysteem dat ooit water van het Euraziatische continent heeft afgevoerd,” stelt Patton op basis van de nieuwe modellen. De mega-rivieren dumpten enorme hoeveelheden koud en zoet water in het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan. Die hoeveelheden waren groot genoeg om de Golfstroom te beïnvloeden, zo stellen de onderzoekers.

De geboorte van het Kanaal
Daarnaast leidde de zeespiegelstijging ertoe dat gebieden die tijdens de ijstijd droog hadden gelegen, weer onder water kwamen te staan. “Groot-Brittannië en Ierland die tijdens de laatste ijstijd aan Europa waren toegevoegd, scheidden zich zo’n 10.000 jaar geleden met het onder water lopen van het Kanaal af.”

Enorme veranderingen
Het onderzoek maakt duidelijk dat Europa enorm veranderde door het verdwijnen van de Europese ijskap. En dat moet een grote impact gehad hebben op de mensen die in die tijd in het continent leefden.

De onderzoekers hopen dat hun simulaties door andere wetenschappers gebruikt gaan worden om meer te weten te komen over het einde van de laatste ijstijd. Zo zouden archeologen de simulaties bijvoorbeeld kunnen gebruiken om te onderzoeken welke impact de veranderingen hadden op de migratieroutes van mensen.

Bronmateriaal

"Collapse of the European ice sheet caused chaos" - Center for Arctic Gas Hydrate, Climate & Environment
De afbeelding bovenaan dit artikel is gemaakt door Ittiz (via Wikimedia Commons).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd