Onderzoekers vangen stervenskreet van een ster op

De ‘kreet’ – bestaande uit gammastraling – duurde slechts 40 seconden, maar levert een schat aan informatie op.

Op 25 juni 2016 vingen twee satellieten van NASA een gammaflits op. De locatie van de gammaflits werd onmiddellijk doorgegeven aan geautomatiseerde telescopen op aarde. En één daarvan – de MASTER-IRC-telescoop op de Canarische Eilanden – spotte de gammaflits nog geen minuut later. Andere telescopen waren iets later, maar nog steeds in staat om de naweeën van de gammaflits te observeren.

Toeval
Uiteindelijk hielden de onderzoekers de locatie van de gammaflits enkele weken in de gaten. En zo ontdekten ze dat de gammaflitsen een straal vormden die zo’n 2 graden breed was. Dat de aarde in die straal lag, was puur toeval.

Belangrijk
De waarnemingen zijn belangrijk. “Dit zijn de helderste explosies in het universum,” stelt onderzoeker Nathaniel Butler. “En wij waren in staat om de ontwikkeling en het verval van deze bijna vanaf het begin van de explosie te volgen.” Onderzoeker Eleonora Troja voegt toe: “Gammaflitsen zijn catastrofale gebeurtenissen, die samenhangen met de explosie van zware sterren die vijftig keer groter zijn dan onze zon. Als je alle explosies in het universum op basis van hun kracht op een rijtje zou zetten, zouden gammaflitsen direct achter de oerknal staan. In een paar seconden tijd kan tijdens dit proces net zoveel energie vrijkomen als een ster die qua grootte vergelijkbaar is met onze zon in zijn hele leven afgeeft. Wij willen graag achterhalen hoe dat kan.”

Raadsel
Het bestaan van gammaflitsen is al zo’n 50 jaar bekend. Toch weten onderzoekers nog altijd niet precies hoe ze ontstaan. De meeste gammaflitsen worden geassocieerd met supernova’s, die ontstaan wanneer een zware ster het einde van zijn leven nadert en explodeert. De supernova slingert een deel van de buitenste lagen van de ster weg, terwijl de overgebleven lagen en kern in een paar seconden tijd ineenstorten waardoor een neutronenster of zwart gat ontstaat. En ook de gammaflits die de onderzoekers in juni 2016 spotten, zou een stervenskreet van een ster zijn geweest.

Dat die stervenskreet al in zo’n vroeg stadium is gedetecteerd en vervolgens op de voet gevolgd werd, leidt tot nieuwe inzichten. Zo konden onderzoekers met behulp van MASTER de polarisatie van de straling binnen enkele minuten na ontdekking van de stervenskreet, meten. Iets wat nog niet eerder is gebeurd. De polarisatie van de straling vertelt weer meer over de rol van magnetische velden. Samengevat suggereren de observaties dat het pas ontstane zwarte gat een krachtig magnetisch veld produceert dat de straling domineert. Wanneer dat magnetische veld af begint te takelen, neemt materie het over en begint dat de straalstromen te domineren. “De straalstromen zijn in beginsel magnetisch, maar naarmate ze groeien, raakt het magnetisch veld in verval en wordt het minder dominant,” legt Troja uit. “Materie neemt het over en domineert de straalstromen, hoewel soms een zwak overblijfsel van het magnetisch veld weet te overleven.” Voorafgaand aan dit onderzoek dachten de meeste astronomen die onderzoek doen naar gammaflitsen dat de straalstromen óf door materie óf door het magnetisch veld werden gedomineerd. Maar blijkbaar spelen beide factoren dus een rol.

Bronmateriaal

"Massive star's dying blast caught by rapid-response telescopes" - Arizona State University
"Gamma-ray burst captured in unprecedented detail" - University of Maryland (via Sciencedaily)
De afbeelding bovenaan dit artikel is gemaakt door NASA's Goddard Space Flight Center

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd