Dit brengt één universeel donatiebloed een stap dichterbij.
Mensen hebben vier belangrijke bloedgroepen: A, B, AB en O. Deze bloedgroepen bestaan vervolgens weer uit acht bloedtypes die zich onderscheiden door antigenen. Alleen type O negatief is een zogenoemde universele donor, wat betekent dat een persoon met deze bloedgroep veilig bloed kan doneren aan alle andere groepen. “Er is echter vaak te weinig aanvoer van het O-type bloed,” zegt onderzoeker Peter Rahfeld. Onderzoekers zijn daarom al jaren op zoek naar een effectieve methode om andere bloedgroepen om te zetten in het type O. En een nieuwe studie zet weer belangrijke stappen naar dat ene universele donatiebloed.
Bloedtransfusie
Bloedtransfusie is een onmisbaar onderdeel in onze gezondheidszorg en spaart jaarlijks vele duizenden levens. Het bloed dat bij bloedtransfusies wordt toegediend is meestal afkomstig van een bloeddonor. Maar dit is nog niet zo eenvoudig. Het gebruikte bloed moet namelijk zorgvuldig op het bloed van de ontvanger worden afgestemd, omdat transfusie met een niet-overeenkomende bloedgroep fatale gevolgen kan hebben. In noodsituaties, waarin er geen tijd is om het bloed van de juiste bloedgroep te vinden, wordt er daarom vaak gebruik gemaakt van bloedgroep type O negatief. Ziekenhuizen zijn daarbij vooral afhankelijk van mensen die over deze bloedgroep beschikken en hun bloed willen doneren. In Nederland heeft slechts 7,5 procent van de bevolking bloedgroep O negatief. En ook in andere landen blijkt deze bloedgroep tamelijk zeldzaam. Dat moet dus ook anders kunnen, dachten de onderzoekers van een nieuwe studie. Het team besloot op zoek te gaan naar een manier om andere bloedgroepen snel en efficiënt om te zetten in bloedgroep type O.
Bloedgroep
Zoals gezegd kunnen mensen met verschillende bloedgroepen niet zomaar bloed van elkaar ontvangen. Dat komt door de al dan niet aanwezige moleculen (antigenen) op de buitenkant van het celmembraan van de rode bloedcellen. Wanneer het lichaam deze antigenen niet herkent, kan dat ernstige gevolgen hebben: het immuunsysteem gaat overuren draaien. De regel is redelijk simpel: wie een bepaalde factor (antigenen) niet heeft, mag geen bloed ontvangen waarin die factor aanwezig is. Als dat wel gebeurt kan iemand een afweerreactie krijgen op de ‘vreemde’ deeltjes die plotseling in het lichaam aanwezig zijn. Bij bloedgroep type O missen deze antigenen. Heb je daar bovenop bloedgroep type O rhesus negatief, dan kan iedereen dit bloed ontvangen.
Enzymen
Onderzoekers zijn al jaren op zoek naar manieren om verschillende bloedgroepen om te zetten in de universele bloedgroep type O. Dit proberen ze te doen door enzymen te ontwikkelen die de antigenen uit bloedgroep A, B en AB weghalen. Er zijn een aantal werkende methodes, al zijn deze nog niet optimaal. “De tot nu toe beschikbare enzymen werken niet goed op vol bloed,” zegt Rahfeld. “Er zijn dus nieuwe enzymen nodig. En wij vroegen ons af waar we die konden vinden. Interessant genoeg was het antwoord op deze vraag: in onszelf!”
Darmen
De onderzoekers vonden in onze darmen enzymen die het werkje kunnen klaren. “De menselijke darm is bedekt met mucinen,” zegt Rahfeld. Dit zijn speciale eiwitten die eenvoudige suikers bevatten. De bacterie Flavonifractor plautii in onze darmen ‘voedt’ zich als het ware met de mucinen. En sommige van de suikers in mucinen zijn volgens de onderzoekers vergelijkbaar met de antigenen die zich aan de rode bloedcellen in de bloedgroepen type A en B hechten. Het team besloot vervolgens te zoeken naar welke enzymen onze darmbacteriën precies gebruiken om de mucinesuikers op te eten.
Bekijk ook deze video waarin het proces wordt uitgelegd.
Bloedgroep type A naar type O
Uiteindelijk wisten de onderzoekers de enzymen te identificeren die onze darmbacteriën gebruiken om de mucinesuikers af te breken. Deze enzymen werden vervolgens in het laboratorium – zonder de bacterie – geproduceerd en aan bloedgroep type A toegevoegd om te kijken of de enzymen hier hetzelfde werk zouden verrichten en zich op de antigenen zouden storten. En inderdaad: de onderzoekers concluderen in hun studie dat de enzymen met succes de antigenen opaten, waardoor bloedgroep A omgezet werd naar type O. “De rhesus verandert hierbij niet,” zegt Rahfeld. “Bloedgroep A-positief wordt bloedgroep O-positief en A-negatief wordt O-negatief.” Ook gaat de methode relatief snel. “De tijd die het kost om bloedgroep type A om te zetten naar type O hangt af van de hoeveelheid enzymen en de temperatuur,” legt Rahfeld desgevraagd uit. “Bij 37 °C met 5 ug / ml per enzym kunnen we 300 milliliter bloed binnen een uur omzetten.” Dit is dertig keer sneller dan de huidige methodes.
In de toekomst hopen de onderzoekers de nieuwe enzymen op grote schaal in te zetten zodat snel en efficiënt andere bloedgroepen omgezet kunnen worden in één universeel donatiebloed. Maar wanneer dat precies is, weten de onderzoekers nog niet. “Ik hoop snel,” zegt Rahfeld, “maar we moeten eerst controleren of de methode veilig is voor transfusie. We werken op dit moment samen met de Canadian Blood Services om dat uit te zoeken.”
