De invloed van dit kleine sterrenstelsel op ons bestaan blijkt vele malen groter dan gedacht.
De vorming van de zon, het zonnestelsel en het daaropvolgende ontstaan van leven op aarde zouden best weleens het gevolg kunnen zijn van een botsing tussen de Melkweg en het dwergsterrenstelsel Sagittarius. Dat beweren onderzoekers in een nieuwe studie. “Het lijkt erop dat een belangrijk deel van de stellaire massa van de Melkweg is gevormd dankzij interacties met Sagittarius,” betoogt onderzoeker Carme Gallart.
Sagittarius
Het dwergsterrenstelsel Sagittarius is een klein sterrenstelsel dat ontdekt werd in de jaren negentig en als het ware rond onze Melkweg cirkelt. Astronomen weten dat dit sterrenstelsel zich herhaaldelijk met de Melkweg heeft bemoeid. Zo zou Sagittarius bijvoorbeeld invloed uitoefenen op hoe sterren zich in de Melkweg bewegen. “Uit bestaande modellen is bekend dat Sagittarius driemaal door onze Melkweg heen is gebroken,” vertelt hoofdonderzoeker Tomás Ruiz-Lara. “De eerste keer was ongeveer vijf of zes miljard jaar geleden, de daaropvolgende twee miljard jaar geleden en de laatste ongeveer een miljard jaar geleden.”
Invloed
Onderzoekers hebben zich in de nieuwe studie ontfermd over verzamelde gegevens van de krachtige Gaia-satelliet. Deze satelliet heeft de afgelopen jaren de positie en beweging van miljoenen sterren vastgesteld. Op basis daarvan stellen de astronomen dat de invloed van het dwergsterrenstelsel Sagittarius mogelijk veel groter is dan gedacht. De rimpelingen die door de drie botsingen werden veroorzaakt, zouden namelijk tot heuse stellaire geboortegolven hebben geleid. “Toen we de Gaia-gegevens bestudeerden, ontdekten we dat de drie periodes waarin er rap nieuwe sterren werden geboren – 5,7 miljard jaar geleden, 1,9 miljard jaar geleden en 1 miljard jaar geleden – overeenkomen met de momenten waarop Sagittarius onze Melkweg passeerde,” aldus Ruiz-Lara.
De onderzoekers komen tot een interessante conclusie. Ze stellen namelijk dat ook ons zonnestelsel uit een dergelijke botsing met Sagittarius is voortgekomen. “De zon is ontstaan op het moment dat het dwergsterrenstelsel voor het eerst door de Melkweg brak, waarna er zich nieuwe sterren vormden,” legt Carme uit. “Dit is een aanvaardbaar scenario omdat de leeftijd van de zon overeenkomt met die van een ster die gevormd zou zijn door de invloed van Sagittarius.” Het betekent dus dat de zon en de planeten mogelijk niet zouden hebben bestaan als het dwergsterrenstelsel de Melkweg niet had gepasseerd. “Het lijkt erop dat Sagittarius niet alleen de structuur en de dynamiek van hoe sterren zich in de Melkweg bewegen beïnvloedt, maar dat deze ook een belangrijke rol heeft gespeeld in de opbouw van de Melkweg.”
Nieuw bezoekje
Mogelijk is Sagittarius nog niet klaar. Bestaande gegevens suggereren namelijk dat het dwergsterrenstelsel ergens in de afgelopen honderd miljoen jaar weer door de schijf van de Melkweg is heen gebroken en momenteel heel dichtbij is. In de nieuwe studie troffen de onderzoekers zelfs een recente uitbarsting van stervorming aan. Dit suggereert mogelijk een nieuwe aanhoudende stellaire geboortegolf.
Volgens de onderzoekers zouden dergelijke gedetailleerde inzichten in de geschiedenis van de geboorte van sterren in de Melkweg niet mogelijk zijn zonder de krachtige sterrenjager Gaia, die zo gevoelig is dat de telescoop zelfs de groei van een mensenhaar op de maan zou kunnen meten! De ruimtetelescoop werd eind 2013 gelanceerd en is sindsdien al met behoorlijk wat baanbrekende data op de proppen gekomen. Zo onthulde de dataset uit 2016 de afstanden en bewegingen van twee miljoen sterren en openbaarde de gegevens uit 2018 de 3D-posities, 2D-bewegingen, de helderheid en kleur van meer dan 1,3 miljard sterren. Hieruit kwamen interessante ontdekkingen voort, bijvoorbeeld dat meer dan de helft van de sterren in de Melkweg zo’n twee miljard jaar geleden zijn geboren.
