‘Ontstaan van menselijk geslacht was mogelijk toeval’

Het geslacht Homo – waartoe wij allemaal behoren – is mogelijk toch niet in reactie op klimaatverandering ontstaan.

Meer dan 2,5 miljoen jaar geleden ontstond een nieuw geslacht: Homo. En het ontstaan van dat geslacht wordt in verband gebracht met een verandering in het klimaat. Maar is dat wel terecht? Onderzoeker W. Andrew Barr trekt dat in een nieuwe studie – verschenen in het blad Paleobiology in twijfel.

Een fossielenverslag is eigenlijk alle informatie die we op basis van fossiele (versteende) resten hebben over het vóórkomen en de evolutie van organismen die door de tijden heen geleefd hebben.

Clusters
Wanneer in een bepaald gebied grote veranderingen optreden – bijvoorbeeld doordat het klimaat verandert – heeft dat gevolgen voor de soorten die in dat gebied leven. Sommige soorten zullen uitsterven en anderen zullen het levenslicht zien. Met dat in het achterhoofd zou je verwachten dat nieuwe soorten in clusters ontstaan. En dat zien we ook terug in het fossielenverslag (zie kader). Maar hebben al die clusters nu een aanleiding of ontstaan ze soms ook toevallig? Dat heeft Barr nu uitgezocht.

Simulaties
Hij gebruikte computersimulaties om uit te zoeken hoe het fossielenverslag eruit zou zien als er geen klimaatverandering plaats zou vinden. En ook zonder klimaatveranderingen bleken nieuwe soorten in clusters te ontstaan. De omvang van die clusters was vergelijkbaar met de clusters die we in het werkelijke fossielenverslag zien en toegeschreven worden aan klimaatverandering. Wat kunnen we daaruit afleiden? Nou, dat toeval een veel grotere rol speelt in het ontstaan van clusters dan gedacht.

Elke blauwe lijn staat symbool voor een soort: het begin is het ontstaan ervan, het einde is het uitsterven ervan. In het rode kader zie je een cluster van soortvorming. Afbeelding: W. Andrew Barr.
Kop of munt
Je kunt het vergelijken met het opwerpen van een munt, zo stelt Barr. Als je een munt 100 keer opgooit, zou je verwachten dat je vijftig keer munt en vijftig keer kop gooit. Maar als je vervolgens enkel kijkt naar tien van de honderd keer dat je de munt hebt opgegooid, kan het best zijn dat je ziet dat er drie keer munt en zeven keer kop is gegooid. In feite zie je dan in een serie worpen die geheel los van elkaar staan, clusters van munt en kop ontstaan. Op vergelijkbare wijze kunnen in het fossielenverslag flinke clusters ontstaan die puur het resultaat zijn van toeval en dus eigenlijk geen betekenis hebben, oftewel geen specifieke aanleiding hebben.

En dat betekent weer dat we wellicht ook ons eigen ontstaan eens kritisch onder de loep moeten nemen. “Het idee dat ons geslacht meer dan 2,5 miljoen jaar geleden als onderdeel van zo’n cluster in directe reactie op klimaatverandering ontstond, wordt al lang omarmd in de paleoantropologie,” stelt Barr. “Mijn studie laat zien dat de omvang van dat cluster veroorzaakt kan zijn door onwillekeurige fluctuaties in de snelheid van de soortvorming. Eén implicatie is dat we onze zoektocht naar waarom ons geslacht op dat moment en die plek ontstond, moeten uitbreiden.”

Bronmateriaal

"Origin of Human Genus May Have Occurred by Chance" - George Washington University
Foto: elianemey / Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd