En dat verschaft nieuw inzicht in de evolutie van tranen bij verschillende diersoorten.
Niet alleen mensen produceren tranen. Ook veel dieren produceren in meer of mindere mate oogvocht. Toch weten we hier nog maar weinig vanaf. Zo zijn tranen alleen bestudeerd in een korte lijst van zoogdieren, waaronder honden, paarden, apen en kamelen. In een nieuwe studie besloten onderzoekers deze lijst uit te breiden en voegden er zeven soorten vogels en reptielen aan toe. En het team komt tot een verrassende ontdekking: de tranen van deze dieren verschillen niet eens zo gek veel van de onze.
Functie
Emotioneel huilen, waarbij de tranen uit de ogen rollen, is een fenomeen dat eigenlijk alleen bij mensen voorkomt. Maar dat betekent niet dat dieren geen tranen produceren. In tegendeel. Alleen hebben ze bij dieren een andere functie, waarbij ze voornamelijk het oog schoon spoelen. “Tranen zijn belangrijke componenten van het oog,” vertelt onderzoeker Arianne Oriá aan Scientias.nl. “Verschillende dieren produceren tranen, van vissen tot zoogdieren. Ze beschermen het oog tegen beschadigingen, voorkomen dat de ogen uitdrogen en zorgen ervoor dat het weefsel afkoelt. In feite kun je tranen dus zien als een schakel tussen de omgeving en het oogoppervlak.”
Menselijke tranen kunnen ingedeeld worden in drie categorieën, afhankelijk van hun ontstaanswijze. Zo zijn er psychische of emotionele tranen, die ontstaan bij het ervaren van (heftige) emoties. Dit kan zowel positief als negatief zijn. Basale tranen worden continu in kleine hoeveelheden geproduceerd om het oog vochtig te houden. Reflexieve tranen worden uitgescheiden bij irritatie, zoals stof of traangas. Ook wordt dit type uitgescheiden bij het snijden van uien. Deze tranen hebben niet alleen een verschillende ontstaanswijze, maar zijn ook verschillend qua samenstelling. Zo bevat een emotionele traan eiwitachtige hormonen. Een van deze hormonen is een neurotransmitter die van nature een pijstillend werkt voor de mens onder stress.
Tranen spelen dus een cruciale rol bij het behouden van een gezond gezichtsvermogen. Maar zoals gezegd zijn tranen in veel diersoorten nog niet heel grondig onderzocht. Daarom besloten de onderzoekers in de huidige studie de tranen van vogels en reptielen onder de loep te nemen. De onderzoekers werkten samen met dierenartsen om traanmonsters te verzamelen van gezonde, in gevangenschap levende dieren, waaronder ara’s, haviken, uilen, papegaaien, schildpadden, kaaimannen en zeeschildpadden. Om deze tranen zorgvuldig met die van mensen te kunnen vergelijken, verzamelde het team tevens de tranen van tien gezonde menselijke vrijwilligers.
Samenstelling
De onderzoekers analyseerden de verschillende tranen nauwgezet om zo de samenstelling te achterhalen. En ze ontdekten iets bijzonders. Alle tranen – afkomstig van de verschillende dieren en mensen – bleken namelijk vergelijkbare hoeveelheden elektrolyten te bevatten, zoals natrium en chloride. Wel beschikten vogels en reptielen over iets hogere concentraties. Daarnaast waren de concentraties ureum en eiwit in de tranen van uilen en zeeschildpadden ook net iets hoger. Toch is het best verrassend dat de samenstelling van tranen in de onderzochte dieren zo vergelijkbaar is met die van mensen, zeker aangezien de traanproductie bij vogels en reptielen op een andere manier op gang komt. “Eerdere studies hebben aangetoond dat honden en mensen vergelijkbare tranen hebben,” vertelt Oriá. “Nu breiden we dit verder uit door aan te tonen dat ook andere dieren over vergelijkbare traansamenstellingen beschikken en dat de concentratie elektrolyten vergelijkbaar is met dat van mensen.”
Opgedroogde tranen
Naast de samenstelling, bogen de onderzoekers zich ook over de kristallen die gevormd worden als tranen opdrogen. Onderzoekers gebruiken deze kristallen bijvoorbeeld om bepaalde oogaandoeningen aan het licht te brengen. Hoewel de verschillende soorten dieren een vergelijkbare traansamenstelling hadden, vertoonden de kristallen verrassend veel variatie. Vooral de traankristallen van zeeschildpadden en kaaimannen zijn bijzonder uniek, waarschijnlijk omdat deze dieren in het water leven. “De kristalstructuren zijn op verschillende manieren georganiseerd,” legt Oriá uit, “zodat ze gezonde ogen en een goede balans met de omgeving kunnen garanderen.”
… je in je leven ongeveer 70 liter traanvocht per oog nodig hebt om de ogen voldoende vochtig te houden? Hoeveel liter traanvocht raken we dan wel niet kwijt als we daar de tranen van verdriet of woede bij optellen…
De bevindingen benadrukken de opvallende overeenkomsten en verschillen in tranen van de bestudeerde dieren en mensen. En dat verschaft meer inzicht in de evolutie van tranen bij verschillende diersoorten. “In onze studie hebben we opgemerkt dat er verrassende overeenkomsten zijn in de traansamenstelling van mensen en dieren die in vergelijkbare omgevingen leven,” concludeert Oriá. “De opgemerkte verschillen zijn mogelijk het resultaat van de aanpassing van deze dieren aan hele andere leefomgevingen. Dit is cruciaal voor ons begrip van evolutie en op welke manier deze dieren zich aan hun omgeving hebben aangepast. Op dit moment kunnen we zeggen dat er een direct verband bestaat tussen de omgeving en de samenstelling van de traan.”
De onderzoekers hopen dat hun studie tevens kan bijdragen aan de ontwikkeling van betere oogheelkundige behandelingen voor zowel mensen als dieren. Want meer inzicht in de samenstelling van tranen, is volgens Oriá ook essentieel voor het fabriceren van betere oftalmische geneesmiddelen.
