Onze voorouders maakten uitbarsting van supervulkaan Toba van dichtbij mee – maar leefden vrolijk verder

Het getuigt – opnieuw – van de veerkracht van onze soort.

Zo’n 74.000 jaar geleden barstte in Indonesië de Toba-vulkaan uit. De immense vulkaanuitbarsting wordt ook wel bestempeld als één van de grootste in de afgelopen twee miljoen jaar. En dat moet verstrekkende gevolgen voor de mensheid hebben gehad. Toch? Onderzoekers trekken die aanname nu ernstig in twijfel. Want een nieuwe studie suggereert dat de uitbarsting minder apocalyptisch was dan men tot nu toe dacht.

Meer over de Toba-eruptie
De supervulkaan Toba ligt in Indonesië op het eiland Sumatra. Door de uitbarsting van 74.000 jaar geleden kwam een groot gedeelte van het eiland onder een dikke laag lava te liggen. Bovendien blies de vulkaan zo’n 2790 km³ as de lucht in. Wetenschappers denken dat de uitbarsting zo’n 5000 keer groter was dan de uitbarsting van Mount Saint Helens in de jaren tachtig. Het is dan ook niet voor niets dat de uitbarsting van de Toba-vulkaan wordt gezien als één van de krachtigste in miljoenen jaren. Sommige onderzoekers denken dat de eruptie leidde tot een vulkanische winter; uitgespuwde deeltjes nestelden zich in de hogere luchtlagen waar ze het zonlicht tegenhielden, wat onder meer leidde tot afkoeling. Dit had niet alleen een grote impact op diersoorten, maar ook op de mens. Gedacht werd dat weinig mensen de uitbarsting hebben overleefd en dat dat de mensheid hier even op het randje van de afgrond bungelde.

Wetenschappers hebben de aangenomen vernietigende impact van de uitbarsting van de Toba-vulkaan al eerder in twijfel getrokken. Want een paar jaar terug ontdekte een onderzoeksteam dat menselijke populaties in Afrika de uitbarsting hadden overleefd. Sterker nog, ze leken prima te gedijen. Dit riep kritische vragen op over de precieze effecten van de uitbarsting op het klimaat en de mensheid. De huidige studie zet het debat voort. Want nu leveren onderzoekers bewijs dat homo sapiens waarschijnlijk eerder in Azië aanwezig waren dan gedacht.

Stenen werktuigen
Onderzoekers baseren zich op unieke vondsten ontdekt op de archeologische vindplaats Dhaba in Noord-India. Hier trof het team stenen werktuigen aan die gebruikt werden zowel vóór, als na de Toba-uitbarsting van 74.000 jaar geleden. “De stenen gereedschappen die in Dhaba werden gebruikt zijn vergelijkbaar met het gereedschap dat Homo sapiens tegelijkertijd in Afrika gebruikten,” zegt onderzoeksleider Chris Clarkson. “Het feit dat deze werktuigen werden gebruikt ten tijde van de uitbarsting van de Toba-vulkaan en naderhand niet zijn verdwenen of veranderd, suggereert dat de menselijke bevolking de catastrofe heeft overleefd en werktuigen bleef fabriceren.”

Stenen werktuigen gevonden op de archeologische vindplaats in Dhaba. Ze werden gevonden in dezelfde laag als de uitbarsting van de vulkaan Toba. Afbeelding: Chris Clarkson

De bevindingen uit de studie suggereren dat mensen al eerder dan 60.000 jaar geleden uit Afrika vertrokken en zich vervolgens over heel Eurazië hebben verspreid. Het betekent dat er dus al mensen in Zuid-Azië woonden nog voordat de Toba-vulkaan uitbarstte. Dit is in lijn met andere studies die ontdekten dat homo sapiens zich meer dan 60.000 jaar geleden met andere archaïsche mensachtigen – zoals Neanderthalers – vermengden.

Vulkanische winter
Hoewel de uitbarsting van de Toba-vulkaan met recht een gigantische gebeurtenis kan worden genoemd, is het de vraag of de eruptie daadwerkelijk tot een vulkanische winter heeft geleid. Mogelijk koelde de aarde veel minder af dan gedacht. In ieder geval suggereren nu meerdere studies dat de eruptie niet zo catastrofaal voor de bakermat van de mensheid was als eerder gedacht. In plaats daarvan blijkt dat men één van de meest gewelddadige uitbarstingen in de menselijke geschiedenis heeft overwonnen. En dat betekent dat kleine groepen jagers en verzamelaars zich goed konden aanpassen aan veranderingen in het milieu.

Toch lijken de bevolkingsgroepen die meer dan 74.000 jaar geleden in de regio Dhaba woonden, niet significant bij te dragen aan de genenpool van de huidige menselijke populatie. Mogelijk kregen de jagers en verzamelaars toch een aantal uitdagingen te verduren die uiteindelijk hun ondergang inluidden. “De archeologische vondsten tonen aan dat mensen beschikken over een opmerkelijke veerkracht,” zegt onderzoeker Michael Petraglia. “Maar ze tonen ook aan dat menselijke groepen op lange termijn niet altijd succesvol blijken te zijn.”

Bronmateriaal

"Menschliche Bevölkerungsgruppen überlebten den Superausbruch des Toba-Vulkans vor 74.000 Jahren" - Max-Planck-Instituts für Menschheitsgeschichte

Afbeelding bovenaan dit artikel: skeeze via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd