De megaherbivoren vielen ten prooi aan (klimaat)veranderingen in hun leefgebied.
Zo’n 50.000 jaar geleden waren bijna alle continenten op aarde bevolkt met een grote verscheidenheid aan grote zoogdieren. Denk bijvoorbeeld aan wollige mammoeten en sabeltandtijgers in Noord-Amerika en Eurazië, gigantische kangoeroes en wombats in de Australische outback en lemuren ter grootte van gorilla’s die over de bosbodems van Madagaskar kuierden. Helaas zijn deze dieren verdwenen sinds de opkomst van onze soort – de Homo sapiens – die met geavanceerde stenen werktuigen genadeloos met ze afrekenden. Toch blijkt uit een nieuwe studie dat de mens niet altijd de schuldige is voor de teloorgang van grote zoogdieren.
Afrika
In de studie richtten de onderzoekers zich op het verdwijnen van megaherbivoren in Afrika in de afgelopen zeven miljoen jaar. Hoewel Afrika op dit moment het enige continent is waar nog grote herbivoren – zoals de olifant en neushoorn – voorkomen, waren dat er miljoenen jaren geleden nog veel meer. Hoe zijn deze dieren aan hun einde gekomen? Daar lijken onze voorouders in ieder geval weinig mee te maken hebben gehad. Zo begon de achteruitgang van de megaherbivoren ruwweg 4,6 miljoen jaar geleden. En de snelheid veranderde niet nadat vroege mensachtigen de eerste stenen gereedschappen slepen, noch na de eerste verschijning van de Homo erectus (ongeveer 1,9 miljoen jaar geleden), wiens dieet voor een deel uit vlees bestond.
Wat dan wel?
Als onze voorouders niet verantwoordelijk waren voor het uitsterven van de megaherbivoren, wat werkte dit dan in de hand? De onderzoekers denken dat de achteruitgang van de dieren verband houdt met veranderingen in het milieu. Als grootste boosdoeners wijzen de onderzoekers dalende atmosferische koolstofdioxide niveaus (CO2) aan en de vervanging van grote struiken en bomen door grasland. Deze twee fenomenen hebben met elkaar te maken, omdat tropische grassen beter bestand zijn tegen lage CO2-waarden dan bomen. En deze theorie maakt goede zaak. Zo blijkt na nadere bestudering dat de meeste uitgestorven megaherbivoren dieren waren die zich voornamelijk voedden met bladeren van bomen. Dit suggereert dat ze uitstierven omdat hun voedselbron verdween en grassen de Afrikaanse savannes in de afgelopen vijf miljoen jaar domineerden.
Het klimaat op aarde verandert constant. En zeker Afrika is onderhevig aan verschillende klimaatveranderingen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat 60.000 jaar geleden onze voorouders Afrika verlieten als ‘klimaatvluchtelingen’. Zo zou het landschap opeens heel droog zijn geworden.
“De menselijke impact op de biodiversiteit op aarde is aanzienlijk en soms zelfs catastrofaal geweest,” zegt Rowan. “Maar in dit geval zijn onze voorouders niet de schuldigen. Het is duidelijk een langdurig verlies van diversiteit geweest, gerelateerd aan bredere gebeurtenissen in het klimaat en milieu.”
