Ook apen ronden hun ‘gesprekken’ netjes af

Voordat ze bij elkaar weglopen nemen ze door middel van enkele simpele gebaren, beleefd afscheid.

Als we met iemand in gesprek zijn, lopen we waarschijnlijk niet zomaar weg zonder afscheid te nemen; dat zou best ongepast zijn. Apen doen iets soortgelijks, zo ontdekten onderzoekers in een nieuwe studie. Zo lijkt het erop dat apen doelbewust signalen gebruiken om ‘gesprekken’ te starten en te beëindigen; een bijzonder beleefd gedrag dat tot nu toe alleen nog bij de menselijke soort is gezien.

Gesprek
Wanneer we met iemand willen praten, proberen we eerst oogcontact te maken of beginnen we met een vriendelijk ‘hallo’. Wanneer het gesprek vervolgens is afgelopen, zeggen we zoiets als ‘oké, klinkt goed’, of ‘tot ziens’. Maar hoe zit dat eigenlijk met apen? Houden zij er een soortgelijke etiquette voor het aangaan of het afsluiten van ‘gesprekken’ op na?

Signalen
Om die vraag te beantwoorden, analyseerden de onderzoekers maar liefst 1.242 interacties binnen verschillende groepen bonobo’s en chimpansees die in dierentuinen leven. En de resultaten zijn verbluffend. De apen lijken elkaar namelijk inderdaad signalen af te geven wanneer ze een ‘gesprek’ beginnen of beëindigen. Wanneer bonobo’s bijvoorbeeld met elkaar willen spelen, wisselen ze in 90 procent van de gevallen vooraf veelbetekenende blikken uit. Chimpansees deden dit 69 procent van de tijd. Nog vaker ronden apen hun ‘gesprekken’ netjes af. Door middel van enkele simpele gebaren – zoals een korte aanraking, het vasthouden van de handen, een hoofdstoot of staren – nemen ze beleefd afscheid.


Bekijk in deze video hoe twee chimpansees op een nette en beleefde manier hun speelkwartiertje afronden.

Sociale band
In het onderzoek bestudeerden de onderzoekers tevens de sociale band tussen apen. Zijn ze bijvoorbeeld goede vrienden, of heeft de één meer macht over de ander? Interessant is dat hoe beter de sociale band tussen bonobo’s is, hoe korter de duur van hun ‘etiquette’. Het onderzoeksteam vermoedt dat dit vergelijkbaar is met hoe wij met anderen communiceren. “Als je contact hebt met een goede vriend, hoef je minder moeite te doen om beleefd te communiceren,” legt onderzoeker Raphaela Heesen uit.

Vriendschap en de sterkte van de sociale band leken daarentegen helemaal geen invloed te hebben op de etiquette bij chimpansees. Daar hebben de onderzoekers echter wel een verklaring voor. Zo is de chimpansee-samenleving een stuk hiërarchischer, terwijl bonobo’s in het algemeen meer egalitair zijn. De nadruk ligt er meer op vriendschappen en allianties tussen vrouwen en hechte moeder-zoonrelaties.

Volgens de onderzoekers geeft deze ontdekking niet alleen meer inzicht in de manier waarop apen elkaar gedag zeggen. Het leert ons ook dat ‘gezamenlijke toewijding’ niet uniek is voor de mens.

Gezamenlijke toewijding
“We waren in staat om raketten te lanceren en op de maan te landen omdat we de mogelijkheid hebben om onze intenties te delen,” vertelt Heesen. “Hierdoor kunnen we dingen bereiken die veel groter zijn dan één enkel individu kan bereiken. Er is gesuggereerd dat dit vermogen de kern van de menselijke natuur vormt.” Het delen van intenties en samenwerken aan een gemeenschappelijk doel leidt tot een wederzijds gevoel van verplichting, ook wel bekend als gezamenlijke toewijding. En nu zetten de onderzoekers met hun studie de lang gekoesterde bewering dat gezamenlijke toewijding uniek is voor de mens, op losse schroeven. Dat mensapen vóór en na een interactie naar elkaar gebaren, zou volgens de onderzoekers namelijk de gezamenlijke toewijding bij apen aantonen.

Wat betreft het begrijpen van de oorsprong en evolutie van gezamenlijke toewijding is deze studie dan ook een grote stap voorwaarts. Maar volgens Heesen valt er nog veel te leren. “Gedrag versteent niet,” zegt ze. “Je kunt geen botten opgraven om te kijken hoe gedrag is geëvolueerd. Maar je kunt wel onze naaste levende verwanten bestuderen: mensapen zoals chimpansees en bonobo’s. Of het nieuw ontdekte type communicatie ook aanwezig is bij andere soorten, zal interessant zijn om in vervolgonderzoek te bestuderen.”

Bronmateriaal

"Like humans, apes communicate to start and end social interactions" - Cell Press (via EurekAlert)

Afbeelding bovenaan dit artikel: Herbert Aust via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd