De eerste resultaten suggereren dat het vaccin veilig is en een immuunrespons oproept.
Dat schrijven onderzoekers in het blad The Lancet. Ze baseren hun voorzichtige conclusies op een klinisch onderzoek waaraan meer dan 500 mensen deelnamen.
Over het vaccin
Het vaccin in kwestie bestaat uit een verzwakt verkoudheidsvirus dat wordt ingezet om genetisch materiaal van het coronavirus in onze cellen af te zetten. Dat genetisch materiaal beschrijft hoe het kenmerkende spike-eiwit – te vinden aan de buitenzijde van SARS-CoV-2 – gemaakt moet worden. Zodra deze genetische code bij onze cellen aankomt, gaan deze de bouwinstructies gebruiken om het eiwit te produceren, waarna het immuunsysteem ermee geconfronteerd wordt en er antistoffen tegen aan kan gaan maken. Zo wordt het immuunsysteem alvast in stelling gebracht voor het geval de gevaccineerde persoon in een later stadium daadwerkelijk met het coronavirus in aanraking komt. Gehoopt wordt dat het vaccin er zo voor kan zorgen dat het immuunsysteem het virus opruimt nog voor het onze cellen kan infecteren.
En nu hebben onderzoekers het vaccin dus getest. 508 mensen namen aan het experiment deel. 253 van de proefpersonen ontving een hoge dosis van het vaccin. 129 proefpersonen kregen een lage dosis toegediend. En 126 proefpersonen ontvingen een placebo. 28 dagen na de vaccinatie werd bij 95 procent van de proefpersonen die een hoge dosis ingespoten hadden gekregen en bij 91 procent van de proefpersonen die een lage dosis toegediend hadden gekregen een immuunrespons genoteerd: deze proefpersonen hadden antistoffen of T-cellen (witte bloedcellen die SARS-CoV-2 kunnen aanvallen) aangemaakt.
Veilig
Bovendien suggereert het klinisch onderzoek dat het vaccin veilig kan worden toegediend. De meeste proefpersonen ondervonden hooguit milde bijwerkingen. In de groep die een grotere dosis van het vaccin kreeg toegediend, ontwikkelde een deel van de proefpersonen koorts, maar die hield kortstondig aan en verdween zonder medicatie of verdere behandeling, zo schrijven de onderzoekers.
Twee vaccins
De testresultaten van het in China ontwikkelde en geteste vaccin volgen kort op die van een vaccin dat aan de universiteit van Oxford is ontwikkeld. Dat vaccin werkt grofweg op dezelfde manier als dat van de Chinezen en levert ook met behulp van een ander virus genetisch materiaal van SARS-CoV-2 in het lichaam af. Ook dit Britse vaccin bleek een krachtige immuunrespons te genereren en zowel de aanmaak van (neutraliserende) antistoffen als T-cellen te stimuleren. “Beide studies hebben een vergelijkbare aanpak,” stelt professor Brian Oliver, verbonden aan de University of Technology Sydney, expert op het gebied van luchtweginfecties en niet betrokken bij de ontwikkeling van de vaccins. “Men heeft een doorgaans onschadelijk verkoudheidsvirus gepakt en het zo aangepast dat het de eiwitten van het SARS-CoV-2-virus produceert. Dat klinkt misschien angstaanjagend, maar het is een heel gebruikelijke manier om een vaccin te maken.” En het vaccin lijkt dus in beide gevallen te werken. “Beide studies zijn positief: gevaccineerde mensen maakten antistoffen aan tegen SARS-CoV-2.” En dat is goed nieuws. “Deze studies laten niet zien dat vaccinatie COVID-19 voorkomt, maar onthullen dat gevaccineerde mensen antistoffen tegen het virus aanmaken en daarmee is het aannemelijk dat een vaccinatie de symptomen van een SARS-CoV-2-infectie beperkt, net zoals de griepprik dat (voor griepinfecties, red.) doet.”
Maar we zijn er nog niet, zo stelt Rob Grenfell, verbonden aan de Commonwealth Scientific and Industrial Research Organization (CSIRO), een Australische organisatie die het aan Oxford ontwikkelde coronavaccin onlangs op dieren testte. “Hoewel dit hoopvolle resultaten zijn, hebben we nog een lange weg te gaan voor een geschikt vaccin binnen handbereik is. We moeten de derde fase van klinisch onderzoek nog afwachten, waarin de effectiviteit en veiligheid van de kandidaatvaccins verder onderzocht wordt (…) Het is niet duidelijk of de kandidaatvaccins werken en veilig onder een grotere groep mensen kunnen worden verspreid voor deze grootschalige klinische studies zijn uitgevoerd en bewezen is dat de gevaccineerde groep beschermd is.”
Derde fase
De derde fase van klinisch onderzoek waar Grenfell naar verwijst, is doorgaans de meest tijdrovende fase. In dit deel van het onderzoek wil men namelijk bewijzen dat het vaccin daadwerkelijk kan voorkomen dat mensen met het virus besmet raken. Voor het onderzoek moet eerst een grote groep mensen verzameld worden, waarvan de helft een placebo toegediend krijgt en de andere helft het coronavaccin. Vervolgens moet je wachten tot een groot deel van de proefpersonen in beide groepen met het coronavirus in aanraking is geweest om aan te kunnen tonen dat besmettingen onder de gevaccineerde groep niet of in ieder geval veel minder vaak voorkomen. Je kunt je voorstellen dat dat behoorlijk wat tijd kost. Er is wel een mogelijkheid om deze derde fase wat te bespoedigen door mensen na vaccinatie (met het coronavaccin of het placebo) opzettelijk aan het coronavirus bloot te stellen. Vorige week stelden meer dan 100 wetenschappers dat deze aanpak eigenlijk wel moet worden toegepast om zo snel mogelijk een vaccin te verkrijgen en zoveel mogelijk mensenlevens te redden. Of dat daadwerkelijk gaat gebeuren, is echter nog onduidelijk.
Vervolgstappen
De vaccinontwikkelaars gaan ondertussen gewoon door. Zo zal het aan de universiteit van Oxford ontwikkelde vaccin binnenkort getest worden onder meer dan 10.000 Britten. Ook lopen er grootschalige studies in de VS, Brazilië en Zuid-Afrika. En ook de Chinezen hopen binnenkort de derde fase van klinisch onderzoek aan te vangen.
Tijdens deze derde en laatste fase van klinisch onderzoek moet niet alleen blijken of het vaccin kan voorkomen dat SARS-CoV-2 mensen infecteert. Ook de veiligheid van het vaccin wordt nog eens onder de loep genomen. Bovendien moet duidelijk worden wat de optimale dosis is. Ondertussen is het ook belangrijk dat proefpersonen die in de eerste en tweede fase van het onderzoek gevaccineerd zijn, gevolgd worden. Zo moet onder meer duidelijk worden hoelang de immuunrespons die het vaccin oproept, standhoudt.
Naast de in dit artikel aangehaalde vaccins die in China en Groot-Brittannië worden ontwikkeld zijn er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie nog 164 vaccins in ontwikkeling. 24 kandidaatvaccins worden reeds onder mensen getest. De meeste bevinden zich nog in de eerste fase van klinisch onderzoek, waarbij een vaccin voor het eerst onder (een kleine groep) mensen wordt getest. Er zijn echter een paar vaccins die al een stuk verder zijn en de derde en laatste fase van klinisch onderzoek (bijna) inrollen. Het gaat dan om het vaccin dat in Oxford is ontwikkeld, maar ook het door de Amerikanen ontwikkelde 1273-mRNA en twee Chinese vaccins, waaronder het exemplaar dat in dit artikel centraal staat.
