Ook de omvang van het Antarctisch zee-ijs neemt nu schrikbarend snel af

Na een decennialange periode van groei, smelt het Antarctische zee-ijs de laatste jaren sneller dan het zee-ijs op de Noordpool.

Tot die verontrustende conclusie komt onderzoeker Claire Parkinson in het blad Proceedings of the National Academy of Sciences. Onduidelijk is waarom de omvang van het Antarctische zee-ijs opeens zo snel afneemt. Ook weten onderzoekers niet of de smelt van de afgelopen jaren tekenend is voor de toekomst van het Antarctisch zee-ijs of dat het slechts een tijdelijk dipje is en het Antarctisch zee-ijs binnenkort weer in omvang gaat toenemen.

Op de noordpool
Dat het Arctische zee-ijs het moeilijk heeft, weet iedereen. Al zo’n veertig jaar zien onderzoekers de omvang van het zee-ijs op de noordpool over het algemeen genomen afnemen. In 2017 brak het Arctisch zee-ijs alle records: aan het eind van de winter bedekte het zee-ijs toen slechts 14,42 miljoen vierkante kilometer water. In 38 jaar tijd – oftewel: sinds de satellietmetingen begonnen – hadden onderzoekers aan het eind van de Arctische winter nog nooit zo weinig ijs zien liggen. Er lag maar liefst 1,22 miljoen vierkante kilometer minder ijs dan we gemiddeld in de periode tussen 1981 en 2010 gewend waren. En 2017 staat dus niet op zichzelf. In de jaren ervoor zagen we zowel aan het eind van de winter (het groeiseizoen) als aan het eind van de zomer (het smeltseizoen) doordat er zó weinig zee-ijs lag al menig record sneuvelen.

Op de zuidpool
Terwijl het zee-ijs op de noordpool wegkwijnt, zagen we op de zuidpool iets heel anders gebeuren. Daar nam in dezelfde periode de omvang van het zee-ijs jaar na jaar toe. In 2014 brak het Antarctisch zee-ijs zelfs alle records; aan het eind van de winter was er rond het continent maar liefst 20,1 miljoen vierkante kilometer zee-ijs te vinden. Dat is bijna 1,5 miljoen vierkante kilometer meer dan er gemiddeld in de periode tussen 1981 en 2010 aan het eind van de winter rond Antarctica werd aangetroffen. En nog nooit werd er – sinds de satellietmetingen in 1979 begonnen – zoveel zee-ijs gespot.

Klimaatverandering
Dat het zee-ijs op de noordpool wegkwijnt, is te wijten aan klimaatverandering. Juist in het hoge noorden is de opwarming van de aarde goed voelbaar. Maar zou je op een opwarmende aarde niet verwachten dat ook het zee-ijs op Antarctica in de problemen komt? Misschien wel. Toch zien onderzoekers in de toename van het Antarctisch zee-ijs geen aanwijzing dat klimaatverandering een mythe is. Zo verscheen er in 2016 een onderzoek dat aantoonde dat de groei van het Antarctisch zee-ijs prima te verklaren is met behulp van natuurlijke fluctuaties. “Het klimaat dat we tijdens een gegeven decennium ervaren is een combinatie van van nature voorkomende variaties en de reactie van onze planeet op een toename aan broeikasgassen,” legt onderzoeker Gerald Meehl uit. “Het is nooit het één of het ander, maar een combinatie, dat is belangrijk om te weten.” Daarnaast is het belangrijk om de groei van het Antarctische zee-ijs in het juiste perspectief te plaatsen, stelde onderzoeker Claire Parkinson in 2014, in reactie op het nieuws dat er rond Antarctica recordbrekend veel zee-ijs te vinden was. De toename van de hoeveelheid zee-ijs op Antarctica was in dat jaar vergelijkbaar met slechts één derde van de hoeveelheid zee-ijs die op de noordpool verloren ging. “De planeet als geheel doet wat we op basis van de opwarming zouden verwachten,” aldus Parkinson. “De totale hoeveelheid zee-ijs neemt zoals verwacht af, maar net zoals niet elk gebied even sterk opwarmt zien we niet in elk gebied met zee-ijs dezelfde trend.”

Smelt
Maar het tij lijkt de laatste jaren te keren, zo meldt Parkinson nu in een nieuw paper. Als we kijken naar de jaarlijkse gemiddelde omvang van het zee-ijs, werd er in 2014 een record bereikt. “Maar sindsdien zijn de afnames zo groot dat de jaarlijkse gemiddelden voor 2017 en 2018 het laagst zijn in de gehele periode tussen 1979 en 2018, waardoor in feite die 35 jaar aan groei in een paar jaar is uitgewist,” zo schrijft Parkinson.

“Antarctica is in krap drie jaar tijd 95% van het zee-ijs dat de noordpool in 40 jaar tijd verloor, kwijtgeraakt”

Antarctica versus het Arctisch gebied
Die afname in de omvang van het zee-ijs is niet alleen uniek als we kijken naar wat Antarctica in de jaren ervoor heeft gedaan. Het is ook heel bijzonder als we de afname vergelijken met de afnames die we in het Arctisch gebied gewend zijn geraakt. De Noordpool is in de afgelopen 40 jaar in totaal zo’n 2.134.860 vierkante kilometer ijs kwijtgeraakt. Antarctica raakte tussen 2014 en 2017 zo’n 2.027.000 vierkante kilometer ijs kwijt. Het betekent dat Antarctica in krap drie jaar tijd 95% van het zee-ijs dat de noordpool in 40 jaar tijd verloor, is kwijtgeraakt.

Regionale verschillen
Dat er iets gaande is op Antarctica mag duidelijk zijn. Maar wat dan? Dat blijft in nevelen gehuld. Wat we wel weten, is dat het nog veel te vroeg is om te concluderen dat de omvang van het Antarctische zee-ijs – net als in het Arctisch gebied – nu gedoemd is om af te blijven nemen. Over het algemeen genomen is de omvang van het Antarctische zee-ijs in de afgelopen decennia alleen maar toegenomen, maar regionaal zijn er grote verschillen, zo laat Parkinson in haar paper zien. Zo zijn er ook Antarctische regio’s die in de afgelopen decennia zeker drie jaar op rij te maken hebben gehad met een afname van de zee-ijsbedekking, waarna de omvang van het zee-ijs uiteindelijk weer is gaan groeien en zelfs groter werd dan deze voor de afname was. “Het laat zien dat de afnames sinds 2014 ons er niet van verzekeren dat de over het algemeen genomen positieve trend die het zee-ijs in de Zuidelijke Oceaan tussen 1979 en 2014 volgde, nu is veranderd in een langdurige negatieve trend.” Een dergelijke conclusie kan wellicht pas worden getrokken als over een aantal jaren blijkt dat deze afname echt doorzet.

Ook onduidelijk blijft waarom het Antarctisch zee-ijs nu plotseling afneemt. Sterker nog: er is op dit moment nog geen eens consensus over een verklaring voor de toename van het zee-ijs in de afgelopen decennia. Door het verklaren van de plotselinge afname hopen onderzoekers ook over dat laatste meer helderheid over te krijgen. “Het gebied rond Antarctica is één van de gebieden waar dingen niet helemaal gaan zoals we dachten,” zo stelde Parkinson in 2014, toen het zee-ijs rond het continent piekte. En nu, vijf jaar later, blijkt Antarctica nog een verrassing voor ons in petto te hebben. Waar het allemaal vandaan komt? En waar het heengaat? Daarover zullen Parkinson en collega’s zich naar verwachting nog lang het hoofd breken.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd