En daarmee zijn ons nu vijf soorten bekend die een menopauze doormaken.
De meeste dieren blijven zich hun leven lang voortplanten. Mensen doen dat niet; vrouwen komen meestal zo rond hun vijftigste levensjaar in de menopauze terecht en zijn dan niet langer vruchtbaar. En de afgelopen decennia hebben onderzoekers meer soorten ontdekten die onvruchtbaar worden en vervolgens toch nog enige tijd in leven blijven. Zo blijken ook orka’s en de Indische griend zich niet hun hele leven voort te planten. Een nieuw onderzoek voegt aan dit schamele lijstje nu in één klap twee nieuwe soorten toe: de witte dolfijn en narwal.
Onvruchtbaar
De onderzoekers bogen zich voor deze studie over de gegevens van tientallen walvissen die dood waren aangetroffen en vervolgens uitgebreid waren bestudeerd. De bestudeerde walvissen behoorden tot zestien verschillende soorten. Onder de walvissen bevonden zich ook vrouwelijke witte dolfijnen en narwallen die al op leeftijd waren. En de autopsie wees uit dat deze vrouwtjes op het moment van overlijden al enige tijd onvruchtbaar waren.
Drie soorten
Het is een belangrijke ontdekking, omdat deze suggereert dat minstens drie walvissoorten onafhankelijk van elkaar middels evolutie de menopauze hebben verkregen. Het gaat dan om de orka en de Indische griend. En mogelijk de gemeenschappelijke voorouder van de witte dolfijn en narwal (de onderzoekers weten op dit moment niet zeker of deze twee soorten de menopauze aan een gemeenschappelijke voorouder te danken hebben of onafhankelijk van elkaar ontwikkelden).
Het voordeel
Lang begrepen onderzoekers de menopauze niet goed. Evolutionair gezien is het toch veel interessanter om je tot het bittere einde voort te planten? Maar decennialang onderzoek onder orka’s heeft uitgewezen dat ook de menopauze evolutionaire voordelen biedt. “De menopauze is evolutionair gezien alleen zinnig als een soort een reden heeft om te stoppen met voortplanten én een reden heeft om daarna nog verder te leven,” legt onderzoeker Sam Ellis uit. “Orka’s stoppen met voortplanten, omdat zowel het mannelijke als vrouwelijke nageslacht een leven lang bij de moeder blijft. Dus wanneer een vrouwtje ouder wordt, bevat haar groep meer en meer kinderen en kleinkinderen.” Wanneer de (groot)moeder zichzelf maar blijft voortplanten, zou er een felle concurrentiestrijd – bijvoorbeeld om voedsel – kunnen ontstaan tussen haar directe afstammelingen. Een goede reden om op een gegeven moment te stoppen met voortplanten. “De reden dat oudere vrouwtjes in leven blijven (na de menopauze, red.) is dat hun kinderen en kleinkinderen daarvan profiteren.” Zo weet het oudere vrouwtje waar voedsel te vinden is en levert ze zo een belangrijke bijdrage aan de overlevingskansen van de groep.
De onderzoekers vermoeden dat witte dolfijnen en narwallen er een soortgelijke sociale structuur op nahouden, waarbij vrouwtjes naarmate ze ouder worden steeds meer afstammelingen om zich heen verzamelen. En mogelijk was het ook die sociale structuur die ertoe leidde dat onze voorouders vroegtijdig stopten met de voortplanting. “Het is lastig om menselijk gedrag in de moderne wereld te bestuderen, omdat het zo ver af staat van de omstandigheden waaronder onze voorouders leefden,” stelt onderzoeker Darren Croft. “Door te kijken naar andere soorten, zoals deze tandwalvissen, kunnen we vaststellen hoe deze ongebruikelijke voortplantingsstrategie geëvolueerd is.”
