Wereldwijd hebben twee katten, twee honden en nu ook een Maleise tijger het virus opgelopen. Moeten we ons nu zorgen maken?
Nadia, een vierjarige vrouwelijke Maleise tijger die in de Amerikaanse Bronx Zoo woont, is besmet geraakt met het coronavirus. Dat maakt de Wildlife Conservation Society bekend. Het is het eerste niet-gedomesticeerde dier dat getroffen is door het virus. Ook haar zus, twee Siberische tijgers en drie Afrikaanse leeuwen vertonen symptomen van het virus. Volgens de WCS zou de tijger het virus hebben opgelopen door een geïnfecteerde verzorger. Maar in hoeverre vormen dieren eigenlijk een bedreiging in de verspreiding van het virus?
Grote katten
Hoewel de getroffen dieren allemaal aan een droge hoest en een verminderde eetlust lijden, lijkt er verder niet veel aan de hand te zijn. Toch weten onderzoekers niet of dit nog gaat veranderen. “Het is niet bekend hoe deze ziekte zich onder grote katten uit,” schrijft het WCS. “Verschillende soorten kunnen heel anders op nieuwe infecties reageren. Daarom zullen we de dieren nauwlettend blijven volgen.”
Huisdieren
Naast de Maleise tijger zijn er al eerder meldingen gemaakt van een klein aantal huisdieren dat met het virus besmet is geraakt. Tot nu toe zijn twee katten en twee honden positief getest op het virus. “Deze huisdieren leefden samen met geïnfecteerde menselijke eigenaren,” vertelt onderzoeker Jacqui Norris, verbonden aan de Universiteit van Sydney. “De timing en het feit dat uitslag positief was, toont dan ook aan dat het virus van mens op dier is overgedragen.”
Het nieuwe coronavirus dook eind december op in China. Vermoed wordt dat het virus oorspronkelijk in een vleermuis huisde en vervolgens via een gastdier – mogelijk de civetkat – op een Chinese dierenmarkt is beland, waar vandaan het zich razendsnel verspreidde (lees er hier alles over). In korte tijd raakten tienduizenden mensen in China besmet en inmiddels is het virus in tal van landen al opgedoken. In totaal zijn onderhand meer dan een miljoen mensen met het virus besmet. En bijna 70.000 mensen zijn door toedoen van het virus overleden. Het land dat op dit moment het hardst getroffen is, is de VS, met meer dan 337.000 besmettingen. En ook in Spanje en Italië heeft het virus met respectievelijk meer dan 131.000 en 128.000 besmettingen hard toegeslagen. In Nederland zijn inmiddels bijna 18.000 mensen besmet geraakt, waarvan er 1867 zijn overleden. En we zijn er nog niet; volgens onderzoekers moet het aantal besmettingen in veel landen de piek nog bereiken.
De vraag is nu of, als mensen het virus aan dieren kunnen geven, dieren het virus vervolgens ook weer aan mensen kunnen overdragen. “Naast de allereerste overdracht op de Chinese Wuhan-markt waar het virus de kop op stak, lijkt er geen bewijs te zijn dat dieren een rol spelen in de verdere overdracht van COVID-19 aan mensen,” laat de WCS weten. Ook wetenschapper Gilles Guillemin die al verschillende virussen heeft bestudeerd en bovendien aan een groot project werkt dat de impact van micro-organismen op de menselijke gezondheid onderzoekt, denkt er zo over. “Er is geen direct bewijs dat bijvoorbeeld katten mensen zouden kunnen infecteren,” zegt hij. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie claimt dat tot nu toe nog niets erop wijst dat een hond, kat of welk dier dan ook COVID-19 kan overdragen op mensen.
Dier op dier
Ook lijkt het er in dit stadium niet op dat bijvoorbeeld een geïnfecteerde kat het virus heel gemakkelijk aan een soortgenoot kan doorgeven. “Eerdere studies naar SARS-CoV – het verwante coronavirus dat de ziekte SARS veroorzaakt – tonen aan dat katten wel besmet kunnen worden en het vervolgens ook aan elkaar kunnen overdragen. Maar er was tijdens de destijdse SARS-pandemie geen aanwijzing dat SARS-CoV zich wijds onder huiskatten verspreidde of dat het werd overgedragen van katten op mensen,” zegt Guillemin.
Andere dieren
Toch blijkt dat dieren wel vatbaar zijn voor het virus. En niet alleen katten, honden en een enkele tijger. “Ook fretten zijn heel vatbaar voor een infectie met het COVID-19-coronavirus,” zegt Guillemin. Al hoeft dit niet per se negatief te zijn. “Het maakt de dieren juist geschikt voor het testen van potentiële vaccins en geneesmiddelen,” gaat Guillemin verder. Daarnaast blijkt dat ook schubdierachtigen een verscheidenheid aan coronavriussen dragen. Sterker nog, het Javaans schubdier afkomstig uit Zuidoost-Azië blijkt zelfs een virusstam te dragen die 92,4 procent genetisch vergelijkbaar is met COVID-19.
Mensapen
Sommige wetenschappers maken zich daarnaast een beetje zorgen om het lot van mensapen. Want onderzoekers kunnen niet uitsluiten dat het virus ook op hen over kan springen. Hoewel het op dit moment nog onduidelijk is of het nieuwe coronavirus ook mensapen kan besmetten, lijkt dit niet ondenkbaar. “Mensapen staan genetisch heel dicht bij de mens en kunnen daarom bijzonder vatbaar zijn voor COVID-19,” meent Guillemin. Bovendien weten we dat het coronavirus HCoV-OC43 sowieso overdraagbaar is van mens op aap. Dit virus veroorzaakt bij mensen verkoudheidsklachten, maar kan wanneer mensen het overdragen op chimpansees, bij deze mensapen tot luchtwegaandoeningen leiden.
Al met al lijkt de beperkte informatie die we tot nu toe tot onze beschikking hebben te suggereren dat dieren niet zo’n grote bedreiging vormen in de verspreiding van het coronavirus. Al houden onderzoekers een slag om de arm. “Coronavirussen hebben een hoge mutatiesnelheid,” zegt Guillemin. Dit betekent dat als het zich onder dieren verder muteert, het mogelijk toch een tweede, nieuwe coronavirus-uitbraak kan veroorzaken. Maar nu lopen we ver op de zaken vooruit. Wetenschappers roepen in de eerste plaats dierenverzorgers en huisdiereigenaren op om extra voorzichtig te zijn. Het advies luidt om het contact met dieren zoveel mogelijk te mijden. Bovendien moeten er bij het hanteren en verzorgen van dieren altijd hygiënische maatregelen worden genomen. Dit omvat het grondig wassen van de handen met zeep of desinfectiemiddelen voor en na het contact met dieren. Op die manier beschermen we niet alleen onszelf, maar ook de dieren. Want op dit moment vormen wij nog een grotere bedreiging voor hen, dan andersom.
