Opvlammende ster onthult welke ingrediënten er in zijn gas- en stofschijf zitten

Rond de ster zijn diverse complexe organische moleculen gedetecteerd, waaronder aceton.

Onderzoekers bestudeerden de protoplanetaire schijf van de jonge ster V883 Ori met behulp van het Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) en moeten concluderen dat de samenstelling van deze protoplanetaire schijf grofweg vergelijkbaar is met die van kometen in ons eigen zonnestelsel. Zo herbergt de protoplanetaire schijf een breed scala aan complexe organische moleculen, waaronder methanol, aceton, aceetaldehyde, methylformiaat en acetonitril. Dat de onderzoekers al deze complexe organische moleculen waar konden nemen, is te danken aan het gedrag van V883 Ori. De ster vlamde op, waardoor de ‘sneeuwgrens’ is opgeschoven en onderzoekers de complexe organische moleculen gemakkelijker konden detecteren (zie kader).

Opgevlamd
Rond jonge sterren is vaak een uit gas en stof opgebouwde protoplanetaire schijf te vinden, waaruit planeten kunnen voortkomen. Eerdere studies hebben al aangetoond dat in deze protoplanetaire schijven ook allerlei vluchtige stoffen te vinden zijn, zoals water en complexe organische moleculen. De toestand van deze vluchtige stoffen is afhankelijk van hun locatie in de protoplanetaire schijf. De temperatuur van de protoplanetaire schijf is aan de binnenste rand – dus nabij de moederster – het hoogst en neemt af naarmate de afstand tot de moederster toeneemt. Het punt waarop de temperatuur zo laag is dat organische moleculen opgaan in ijsmanteltjes op stofdeeltjes wordt ook wel de sneeuwgrens genoemd. Binnen die grens zijn organische moleculen gasvormig. Erbuiten zitten ze in ijs. Organische moleculen kunnen met de huidige telescopen eigenlijk alleen gedetecteerd en geïdentificeerd worden als ze gasvormig zijn. Maar waarnemingen van gasvormige organische moleculen worden enorm bemoeilijkt door het feit dat de sneeuwgrens zich vaak dicht bij de moederster bevindt. V883 Ori helpt de onderzoekers een handje door op te vlammen, oftewel een groter deel van de protoplanetaire schijf te verwarmen en de sneeuwgrens flink op te laten schuiven. “Rond een opvlammende ster smelt ijs in een veel groter deel van de schijf en is het gemakkelijker om de verspreiding van moleculen te zien,” aldus onderzoeker Jeong-Eun Lee.

Het resulteert in de detectie van verschillende organische moleculen. Met name de ontdekking van aceton is bijzonder; het stofje is nog niet eerder zo overtuigend in een protoplanetaire schijf waargenomen.

Wat opvalt, is dat de samenstelling van de protoplanetaire schijf rond V883 Ori behoorlijk wat overeenkomsten vertoont met die van kometen in ons eigen zonnestelsel. Het suggereert dat we middels V883 Ori veel meer te weten kunnen komen over de totstandkoming en evolutie van onze planeet, zo stellen de onderzoekers. Aangenomen wordt dat in ieder geval een aanzienlijk deel van de organische moleculen die het leven op aarde mogelijk maken, hier zijn afgeleverd door kometen. Die kometen zouden aan de rand van het jonge zonnestelsel zijn ontstaan uit onder meer ijs gevuld met de moleculen. Door protoplanetaire schijven rond jonge sterren te bestuderen, gunnen we onszelf als het ware een terugblik in de tijd en kunnen we hopelijk achterhalen hoe organische moleculen in kometen en uiteindelijk op aarde terechtkwamen.

Bronmateriaal

"Retreating Snow Line Reveals Organic Molecules around Young Star" - ALMA
Afbeelding bovenaan dit artikel: National Astronomical Observatory of Japan

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd