Oude cirkelvormige dorpjes ontdekt in het dichtbegroeide Amazoneregenwoud

De ontdekking toont de culturele rijkdom van de regio en bewijst bovendien dat het regenwoud lang geleden verre van onbewoond en ongerept was.

Onderzoekers hebben met behulp van speciale detectieapparatuur oude, in cirkels aangelegde dorpjes ontdekt. De cirkelvormige dorpjes blijken tussen 1300 en 1700 na Christus, in het zuiden van de Braziliaanse staat Acre, te zijn gebouwd. Het is een bijzondere vondst. Want het toont aan dat het regenwoud al lange tijd bewoond werd door inheemse gemeenschappen, ver voordat Europeanen voet aan de Zuid-Amerikaanse wal zetten.

Cirkelvormige dorpjes
De onderzoekers ontdekten in totaal onder het dichtbegroeide bladerdak maar liefst 35 dorpjes met een diameter tussen de 40 tot 153 meter. Deze oude dorpjes blijken opvallend genoeg te zijn aangelegd in de vorm van een wijzerplaat. En dat is interessant. Deze kenmerkende en consistente indeling suggereert namelijk dat de oude bewoners zeer specifieke sociale modellen hadden voor de manier waarop ze hun gemeenschappen organiseerden. “De cirkels zijn een fascinerend kenmerk van het architectonische ontwerp,” vertelt onderzoeker Mark Robinson in een interview met Scientias.nl. “Dat komt omdat ze een open, centraal ‘plein’ creëren waar alle huizen omheen gebouwd zijn. Dit plein is waarschijnlijk een weerspiegeling van de gemeenschappelijke samenleving, waarin gedeelde ruimtes centraal stonden en heel belangrijk werden bevonden. Het plein werd bovendien goed schoon gehouden en gebruikt voor verschillende sociale doeleinden, van alledaagse bezigheden tot grote ceremoniële evenementen.” Een dergelijk architectonische ontwerp zie je overigens op meerdere plekken op de wereld terug. “Denk bijvoorbeeld aan de Latijnse stijl, waar pleinen worden omgeven door gemeentelijke en religieuze bouwwerken, of het traditionele Britse dorpsgroen, omgeven door een pub en een kerk,” somt Robinson op.

Verbindingswegen
De verschillende dorpjes blijken bovendien met elkaar te zijn verbonden door weggetjes, waardoor er een kilometerslang netwerk ontstaat. Naast kleine paadjes vonden de onderzoekers ook grotere en bredere hoofdwegen, waarvan er in elk dorpje twee in noordelijke richting en twee in zuidelijke richting vertrekken. “Het niveau van het architectonische ontwerp is verbluffend, vooral gezien deze verbindingswegen door het wijdere landschap,” zegt Robinson. “Deze dorpen voegen een grotere complexiteit toe aan ons begrip over het oude Amazonegebied. Eerder werd verondersteld dat de Amazone lang onbewoond en ongerept was, waar slechts enkele kleine stammen leefden. Maar de nieuw ontdekte cultuur, samen met de talloze andere gevonden culturen in het gehele Amazoneregenwoud, toont de rijkdom van de regio.”

Enkele van de nieuw ontdekte cirkelvormige dorpjes met bijbehorende weggetjes. Afbeelding: University of Exeter

Verrassing
De onderzoekers stonden wel even van hun ontdekking te kijken. “De investering in het landschap om een scala aan constructies en wegennetwerken te bouwen, ging veel verder dan we hadden verwacht,” stelt Robinson. “We waren bovendien verbaasd dat we in hetzelfde landschap twee verschillende bouwculturen aantroffen, waarbij de vroegere geogliefen werden vervangen door de latere ringdorpen. We begrijpen echter nog steeds niet wat hier precies aan ten grondslag ligt. Was het een oorlog? Stortte de ene cultuur in en kwam enige tijd later een ander volk het gebied binnen? Of speelde mogelijk het klimaat een rol bij de transformatie? Hoewel we deze vragen nu nog niet kunnen beantwoorden, staan we constant versteld van de culturele en architectonische rijkdom.”

Bewoners
Over de specifieke bewoners van de cirkelvormige dorpjes is helaas nog niet veel bekend.
“Onderzoek naar de cultuur staat nog in de kinderschoenen,” zegt Robinson. “We weten dus nog niet veel over hun gebruiken, sociale structuur en levenswijze.” Al lichten verschillende details wel een tipje van de sluier. “Uit de huidige analyse blijkt dat de dorpjes met elkaar verbonden zijn, wat erop wijst dat er geen duidelijke hiërarchie tussen de nederzettingen bestond,” vult Robinson in. “Dit suggereert dat er niet één leider of heerser was, al kunnen we dit niet met zekerheid stellen.”

LiDAR
De onderzoekers kwamen de dorpjes op het spoor met behulp van LiDAR, een methode om het regenwoud vanuit de lucht in kaart te brengen. LiDAR staat voor Light Detecting and Ranging en maakt gebruik van laserpulsen die vanuit de lucht, vanaf een helikopter, op de dichtbegroeide jungle worden afgevuurd. Door te meten hoeveel tijd er verstrijkt tussen het moment waarop een laserpuls wordt afgevuurd en deze na terugkaatsing weer bij het LIDAR-instrument arriveert, kunnen onderzoekers zich een beeld vormen van het oppervlak. De hightech laser kan door de kleinste gaten in de vegetatie prikken en de ligging van het land opmerkelijk precies vastleggen. En dat biedt uitkomst. “De jungle is dichtbegroeid en ontoegankelijk, waardoor het buitengewoon lastig is om archeologische overblijfselen aan het licht te brengen,” zegt Robinson. “De enige reden dat er eerder archeologische vondsten in het gebied zijn gedaan, is te wijten aan industriële ontbossing. Dat is natuurlijk verre van ideaal en bovendien nadelig voor de toekomst van de Amazone, evenals voor het behoud van cultureel erfgoed. De LiDAR-technologie stelt ons nu in staat om een niet-destructieve methode te gebruiken. Het biedt een manier om door het dichte bladerdak heen te turen en onontgonnen kenmerken te onthullen.”

Een blik op het Amazoneregenwoud vanuit de helikopter die met behulp van LiDAR-technologie de dichtbegroeide jungle in kaart brengt. Afbeelding: University of Exeter

Dankzij de studie krijgen we nu een steeds beter inzicht in de oude volken die lang geleden in het Amazoneregenwoud leefden. Maar het onderzoek reikt verder dan dat. “Naast het archeologische belang van het documenteren van de mensheid over de hele wereld in al zijn verschillende hoedanigheden, is ook een ander specifiek aspect van dit onderzoek belangrijk,” stelt Robinson. “En dat is het begrijpen van hoe groeperingen in het verleden hulpbronnen in tropische bossen gebruikten. Studies in andere regio’s hebben aangetoond dat de Amazone in het verleden op een duurzame manier een veel grotere bevolking kon dragen dan nu. Leren over deze historische culturen en praktijken uit het verleden kan ons helpen om manieren te ontwikkelen om toekomstige volkeren duurzaam te ondersteunen, met grote gevolgen voor het cultureel erfgoed en de ecologische toekomst van de Amazone.”

Hoewel er tot op heden 35 dorpjes zijn ontdekt, gaan er mogelijk nog veel meer schuil onder de dichte vegetatie. En dus gaat onderzoek in het gebied door. “Naast het verder verkennen en in kaart brengen van onbekende gebieden in het Amazoneregenwoud, zullen we ook opgravingen gaan uitvoeren,” blikt Robinson vooruit. “Op die manier willen we erachter komen wie deze mensen precies waren, hoe ze zich aanpasten aan het landschap en welke invloed ze precies hadden op de biodiversiteit.” De huidige ontdekking is dus nog maar slechts het begin. Mogelijk kunnen we al in de nabije toekomst op meer mooie vondsten rekenen.

Bronmateriaal

"Newly discovered ancient villages laid out like a clock face are further proof of human impact on the Amazon" - University of Exeter

Interview met Mark Robinson

Afbeelding bovenaan dit artikel: University of Exeter

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd