De wetenschappers werken al aan een aangepast vaccin dat ook tegen mutaties opgewassen is.
Het vaccin van farmaceut AstraZeneca en universiteit Oxford blijkt niet volledige bescherming te bieden tegen de Zuid-Afrikaanse coronavariant. Dat laat het onderzoeksteam weten. Overigens is de hoop niet volledig vervlogen. Want hoewel het vaccin tegen een milde vorm van COVID-19 slechts minimale bescherming biedt, zou het goed kunnen dat het vaccin wel tegen een ernstig ziekteverloop beschermt. Bovendien is ook een nieuw, aangepast vaccin in de maak.
Studie
In het onderzoek bestudeerden de wetenschappers zo’n 2.000 proefpersonen met een gemiddelde leeftijd van 31 jaar. Bij hen werd een milde vorm van COVID-19 geconstateerd – veroorzaakt door de Zuid-Afrikaanse coronavariant -, wat betekent dat ze slechts enkele symptomen vertoonden. Uit de voorlopige gegevens – het onderzoek heeft nog geen peer-review ondergaan – blijkt dat het Oxford-vaccin slechts minimale bescherming tegen deze mutant biedt, zelfs nadat de proefpersonen twee dosissen van het vaccin hadden ontvangen.
Het vaccin AZD1222 (eerder ook wel ChAdOx1-nCov-19 genoemd) is ontwikkeld door onderzoekers van de universiteit Oxford. Het vaccin herbergt een onschadelijk, verzwakt adenovirus dat onder chimpansees verkoudheidsklachten veroorzaakt. Dit verzwakte virus doet dienst als zogenoemde ‘vector’. Dat betekent dat het een stukje van het coronavirus transporteert, met als doel een immuunreactie in het lichaam op te roepen. In dit geval transporteert het virus de genetische code die beschrijft hoe het kenmerkende spike-eiwit – te vinden aan de buitenzijde van SARS-CoV-2 – geproduceerd moet worden. Wanneer het vaccin de cellen in het lichaam binnendringt, gaan zij met behulp van deze genetische code de spike-eiwitten aanmaken. Het resulteert erin dat ons lichaam met deze (onschadelijke) spike-eiwitten geconfronteerd wordt en het immuunsysteem er een antwoord op kan formuleren. Dat antwoord komt van pas als iemand later in aanraking komt met het complete coronavirus. Omdat het immuunsysteem de spike-eiwitten – die het virus gebruikt om onze cellen binnen te dringen – al op de radar heeft, kan het hopelijk snel met SARS-CoV-2 afrekenen en een infectie voorkomen.
Het is de zoveelste tegenslag voor AstraZeneca en de universiteit Oxford. Want hoewel het door hen ontwikkelde vaccin aan het begin van de coronacrisis nog koploper was, werden ze al gauw ingehaald door Pfizer en Moderna. Om veiligheidsredenen werd de derde en laatste testfase tijdelijk stilgelegd, waardoor het Oxford-vaccin enige vertraging opliep. En nu blijkt dat het vaccin mogelijk ook niet volledig opgewassen is tegen de Zuid-Afrikaanse-coronavariant – terwijl het Moderna-vaccin wel tegen deze mutant lijkt te werken – is dat natuurlijk heel zuur.
Ernstige vorm
Overigens wil dit onderzoek niet zeggen dat het Ofxord-vaccin helemaal geen bescherming tegen de Zuid-Afrikaanse coronavariant biedt. Want de onderzoekers stellen dat het vaccin mogelijk wel effectief is tegen een ernstigere vorm van COVID-19. “In een recente studie in Zuid-Afrika uitgevoerd door Janssen Vaccines, concentreerden ze zich op een matig en ernstig ziektebeeld met behulp van een vergelijkbare virale vector,” legt onderzoeker Shabir Madhi uit. “Hieruit bleek dat het vaccin wel werkt. Dit kan relevant zijn voor het Ofxord-vaccin dat ontwikkeld is met behulp van vergelijkbare technologieën. Het betekent namelijk dat de door het vaccin geïnduceerde immuunrespons mogelijk ook vergelijkbaar is.”
Zorgwekkend
Ook andere wetenschappers laten zich over de resultaten uit. “Het is zorgwekkend dat het vaccin geen volledige bescherming bood,” stelt Peter Openshaw, hoogleraar experimentele geneeskunde aan het Imperial College London. “Maar vaccins die effectief zijn tegen meer ernstige vormen van COVID-19 hebben mogelijk geen invloed op mildere vormen. Er is dus enige optimisme dat een ernstiger ziekteverloop door vaccins op basis van het oorspronkelijke spike-eiwit, kunnen worden voorkomen. Bovendien kunnen veel van de vaccins waarvan nu bewezen is dat ze effectief zijn, relatief eenvoudig worden aangepast om opkomende vormen van het virale eiwit tot expressie te brengen.”
Aangepast vaccin
En dat is precies wat AstraZeneca van plan is. Want wat we wel weten, is dat het vaccin ontwikkeld door Oxford en AstraZeneca een hoge bescherming biedt tegen het oorspronkelijke coronavirus. De onderzoekers zijn dan ook druk bezig met de ontwikkeling van een iets aangepast vaccin dat mogelijk ook tegen mutaties opgewassen is. “Er worden al inspanningen geleverd om een nieuw vaccin te ontwikkelen dat ook beschermt tegen opkomende varianten,” zegt onderzoeker Sarah Gilbert, verbonden aan de universiteit van Oxford. “We werken nauw samen met AstraZeneca om het proces te optimaliseren. Dit is hetzelfde probleem waarmee alle vaccin-ontwikkelaars worden geconfronteerd. We zullen dan ook de opkomst van nieuwe coronavarianten nauwgezet blijven volgen.”
De bevindingen wijzen er wederom op dat het rondwarende coronavirus niet gemakkelijk te verslaan is. “De studie bevestigt dat het pandemische coronavirus – zoals verwacht – manieren zal vinden om zich verder te verspreiden onder de gevaccineerde populatie,” stelt onderzoeker Andrew Pollard. “Maar zoals de veelbelovende resultaten van andere, vergelijkbare studies in Zuid-Afrika hebben laten zien, zijn de vaccins in staat om de druk op de gezondheidszorg te verlichten, door ernstige vormen van COVID-19 te voorkomen.”
